عقود عهدی و عقود تملیکی

عقود عهدی و عقود تملیکی

عقد عهدی

عقد عهدی، عقدی است که در آنها تعهد و الزام وجود دارد.این تعهد می تواند برای دو طرف قرارداد باشد و یا اینکه تنها یک طرف قرارداد متعهد باشد.

عقد عهدی:عقدی است که بموجب آن یک طرف متعهد به انجام کاری میشود ، مانند اینکه یک خیاط تعهد می نماید که در قبال دریافت اجرت، لباسی را خیاطی کند . یا وکیل در قبال دریافت حق الوکاله متعهد به انجام مورد وکالت می شود و همچنین است تعهد مشاورین املاک به انعقادعقد و یا فردی به واسطه صدور چک، متعهد به پرداخت وجه آن می شود.

نمونه های دیگر عقد عهدی شامل  عقد کفالت، عقد عاریه، عقد ضمانت، حواله مزارعه و مساقات است.

همچنین وعده نکاح و قول به ازدواج، هم می تواند در زمره عقود عهدی قرار گیرد.

<< عقود عهدی به معنای عقود مشتمل بر تعهّد و التزام میباشد. در فقه از احکام آن در باب تجارت سخن گفته اند. >>

اقسام عقود عهدی

عقود تعلیقی : عقودی هستند که تاثیر آن بر حسب انشاء موقوف به امر دیگری باشد مانند جعاله

عقود تنجیزی : عقودی هستند که تاثیر آن بر حسب انشاء موقوف به امر دیگری نباشد مانند بیع و اجاره

شرایط صیغه عقود عهدی

1-کفالت دلالت نزد اهل محاوره

2- تقدم ایجاب بر قبول

3-موالات بین ایجاب و قبول

4-مطابقت بین ایجاب و قبول

 عقد تملیکی

معنای لغوی: تملیک از مالکیت می آید و به معنای صاحب شدن چیزی است.

معنای اصطلاحی: عقدی که نتیجه آن انتقال مالکیت از یک نفر به نفر دیگر باشد، یک عقد تملیکی است.

عقد تملیکی: عقدی است که انتقال مال یا تعهد از ناحیه طرفین باشد. به عبارت دیگر عقدی است که هر یک از طرفین در ازاء چیزی که میدهند چیز دیگری میگیرند. بطور مثال:

مانند عقد بیع که فروشنده در ازاء انتقال مالکیت مورد معامله ، عوض آن یعنی ثمن معامله را دریافت می کند .( متداولترین نمونه عقد تملیکی، عقد بیع یا خرید و فروش است )

عقد بیع در قانون مدنی: تملیک عین است به عوض معلوم.  یعنی خریدار در عوض پرداخت مال یا هزینه ای مشخص و معلوم، مالک مورد معامله می شود، مثل خرید فروش خانه که خریدار با پرداخت مقدار مشخصی پول، مالک خانه می شود.

البته منظور از مالکیت، یک مالکیت دائمی نیست و ممکن است در قرارداد، مالکیت موقت در نظر گرفته شود.

بعنوان مثال :عقد اجاره و عقد قرض هم عقد تملیکی هستند.

عقد اجاره که موجر در ازاء انتقال مالکیت منافع عین مستأجره از موجر به مستاجر می گردد.

مستاجر در مدتی که خانه را اجاره کرده است در حکم مالک خانه است؛ چون خانه طبق قرارداد اجاره در تصرف است.

درنتیجه : میتوان عنوان کرد “هر عقدی که نتیجه اصلی و مستقیم آن، مالک شدن و تملیک مال باشد”  نوعی عقد تملیکی است.

 تقابل عقد تملیکی با عقد عهدی

یک تحلیل این است که بگوییم جوهر تمامی  عقود  تعهد است، اما این تعهد در عقود تملیکی ، فوراً اجرا می‌شود و در عقود عهدی  اجرای آن با تأخیر همراه است.
در منابع فقهی تقسیم بیع به تملیکی و عهدی صریحاً مطرح نشده، ولی این بحث وجود دارد که آیا ماهیت و حقیقت بیع تملیک است یا تعهد به انتقال مبیع و ثمن، که به گونه ای به تقسیم مزبور در گستره عقود اشعار دارد. اما بر این دیدگاه که فقها عقد بیع را دو قسم می‌دانند دلالت دارد.

تفاوت عقد تملیکی با عقد عهدی

گفتیم عقد تملیکی موجب انتقال ملکیت و عقد تعهدی موجب ایجاد تعهد و حق دینی می شد. اکنون باید تفاوت های این دو قرارداد را بررسی کنیم.

• 1) تفاوت در آثار و احکام آن ها:

آثاری که این دو نوع عقد به وجود می آورند و احکام مربوط به آن ها متفاوت هستند. به عنوان مثال در عقد تملیکی باید مورد معامله در زمان قرارداد وجود داشته باشد اما در عقد عهدی لزومی ندارد و می تواند بعدا به وجود بیاید.

به عنوان مثال اگر شما یک دست مبلمان را سفارش دهید تا آن را بسازند و سپس به منزلتان ارسال کنند، نوعی عقد عهدی به شمار می رود و صحیح است، با اینکه در زمان وقوع عقد مبلمانی وجود نداشته است.

• 2) تفاوت در نوع حقی که ایجاد می کنند:

در عقد تملیکی برای کسی که به نفع او تعهد شده است ، حق عینی به وجود می آید که به وسیله آن می تواند هر متصرفی را مورد تعقیب قرار دهد. اما در عقد عهدی حق دینی برای متعهدله ایجاد می گردد که به وسیله آن فقط می تواند انجام دادن یا انجام ندادن کاری را از شخص متعهد طلب کند.

• 3) تفاوت در موضوع آن ها:

بارز ترین تفاوت این دو نوع عقد، موضوع آن هاست که یکی انتقال مالکیت است و دیگری انجام یا انجام ندادن کاری می باشد

در خاتمه تاکید دارم که بحث تعهد، شاخص ترین تفاوت در عقد تملیکی با عقد عهدی است. همانطور ک توضیح دادیم موضوع تعهد در یک عقد تملیکی انتقال مالکیت است در حالی که موضوع تعهد در عقد عهدی انجام دادن یک کار است .و مورد دیگر تفاوت های این دو عقد نحوه درخواست انجام تعهد است. در زمانی که متعهد به تعهد خود عمل نمیکند . علت این تفاوت این میباشد که موضوع تعهد در این دو عقد با هم متفاوت است .

  ، وکیل حقوقی،مشاوره حقوقی  ، وکیل پایه یک دادگستری ، وکیل قرارداد