جرم خیانت در امانت

جرم خیانت در امانت نوعی جرم مالی در دسته جرایم علیه اموال و مالکیت است که قانون گزار ایران بدون ارائه تعریف دقیقی از آن، در مواد ۶۷۳ و ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات مصوب سال ۱۳۷۵ (ق.م.ا.ت) تنها به بررسی عواملی که باعث به وقوع پیوستن این جرم می شود پرداخته است.

خیانت در امانت 

هنگامی که مالی از طرف مالک یا نماینده ی مالک، متصرف قانونی آن به شخصی سپرده می شود، و اصطلاحآ به امانت داده می شود تا یا آن را پس دهد و یا آن که به مصرف معینی برساند ولی آن شخص مال مورد نظر را با داشتن سوء نیت و به قصد ضرر زدن به مالک و یا متصرفین آن مال، تلف یا تصاحب یا استعمال و یا مفقود نماید، در امانتی که به وی  سپرده شرده خیانت کرده و آن شخص خائن در امانت تلقی می گردد و مستحق مجازات قانونی است که قانون گذار برای این عمل مجرمانه مجازاتی در نظر گرفته است.

نحوه احراز و اثبات جرم خیانت در امانت:

برای اثبات و احراز جرم خیانت در امانت چند نکته مهم و ضروری وجود دارد که در ادامه بیان شده است:

1- مال به امانت در نزد شخصی سپرده شده باشد.

2- مال از طرف مالک یا نماینده وی، متصرف قانونی و یا ماذون از طرف مالک به امانت گذاشته شده باشد.

3- مالی که به امانت گذاشته می شود، با سوء نیت امین و به ضرر مالک و یا متصرفین آن مال، استعمال، تصاحب، تلف و یا مفقود شده باشد.در واقع رکن مادی این جرم همین چهار عمل مذکور است

نکته: اگر ثابت گردد که شخص امین برای سود و منفعت و یا همچنین  جلوگیری از ضرر مالک و یا متصرفین مال، آن مال را استعمال، تلف، تصاحب و یا مفقود نموده است، جرم خیانت در امانت رخ نداده است. و وصف جزایی ندارد

4– اثبات شود مالی که به امین سپرده شده است، قرار بر این بوده مسترد گردد ویا به مصرف معینی رسد اما مسترد نشده و یا به مصرف معین شده نیز نرسیده است.

مال در چه صورتی امانت محسوب می شود؟

مهمترین رکن وقوع جرم خیانت در امانت آن است که اثبات گردد مالی که تلف، تصاحب، استعمال و یا مفقود شده ، در نزد شخصی به «امانت» سپرده شده باشد و برای احراز وصف امانت می بایست این مساله مهم را در نظر داشت که آن مال الزاما توسط مالک یا نماینده او و یا متصرفی که تصرف وی قانونی، مشروع و مورد حمایت قانون است به شخص امین سپرده شده باشد تا به تبع آن سپردن آن شخص نیز مشروع و قانونی بوده است و هم مورد حمایت قرار گیرد.

با این توصیف، هرگاه مالی از سوی سارق، غاصب یا امثالهم به امانت نزد شخصی سپرده شود و آن مال در نزد امین تلف، مفقود، استعمال و یا تلف شود، جرم خیانت در امانت رخ نداده است.

همچنین می بایست  در نظر داشت که برای امانت بودن مالی در نزد دیگری، ثابت «سپردن» مال از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است و اگر نتوان وصف سپردن مال را ثابت نمود، در واقع از اساس  و پایه نمیتوان جرم خیانت در امانت را ثابت نمود

بررسی عنصر قانونی جرم خیانت در امانت:

سابقه تقنینی خیانت در امانت در ایران برای اولین با در ماده  241 قانون مجازات اسلامی کتاب تعزیرات  در سال  1362 مواد  117 ،  118،  119 به ترتیب جایگزین مواد  239 ،  240 ،  241  قانون مجازات عمومی شد و این مواد را به طور ضمنی نسخ نمود.

در سال  1375 با تصویب قانون تعزیرات، قانون گذاری در مواد 673 و 674  به جرم خیانت در امانت می پردازد.

امروزه عنصر قانونی جرم خیانت در امانت ماده  674 قانون مجازات اسلامی کتاب تعزیرات مصوب سال 1375 می باشد. در این ماده اظهار شده است که:

«هر گاه اموال منقول یا غیرمنقول یا نوشته هایی از قبیل سفته و چک و قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هرکار با اجرت یا بی اجرت به کسی داده شده و بنابراین بوده است که اشیای مذکور مسترد شود یا به مصرف معینی برسد و شخصی که اشیاء نزد او بوده آن ها را به ضرر مالکین یا متصرفین آن ها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود نماید به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد»

بررسی عنصر مادی جرم خیانت در امانت:

رکن مادی جرم خیانت در امانت عبارت است از استعمال، تصاحب، اتلاف و یا مفقود کردن مالی است که  به امانت سپرده شده است  که می تواند به صورت  فعل یا ترک فعل تحقق پیدا نماید. اما عمدتاً به صورت فعل  محقق می شود که در ماده  674 قانون مجازات اسلامی کتاب تعزیرات آمده است.

استعمال:

استفاده کردن از مالی که  به امانت  سپرده شده است جرم بوده و به طور مثال شخصی خودروی خود را به دوستش به امانت می سپارد تا در پارکینگ منزل خودش از آن نگهداری نماید، ولی دوست وی از آن خودرو برای مسافرکشی استفاده می کند یا از آن استفاده شخصی می کند

تصاحب:

یعنی شخص امین به جای انجام وظیفه اش یعنی نگهداری از مال امانی، مال امانی دیگری را از آنِ  خود بداند و با آن طوری رفتار کند که دیگران گمان کنند او مالک مال است مانند تصرف ملکانه کردن در مال امانی

اتلاف:

تلف یا نابود کردن مالی که به امانت گذاشته شده، یکی دیگر از گونه های خیانت در امانت است.

مفقود کردن:

امین بدون این که مالی را که به امانت  سپرده شده است را تلف نماید، موجب شود که دستیابی آن برای مالک  میسر نبوده و غیرممکن باشد.

عنصر معنوی این جرم:

عنصر معنوی جرم،شامل سوءنیت عام و همچنین سوءنیت خاص می باشد.

سوء نیت عام:

به معنای انجام عمل تصاحب، استعمال، تلف یا مفقود نمودن مال موضوع امانت به صورت عمدی است

سوءنیت خاص:

به معنای  قصد و اراده ورود ضرر به مالک و یا متصرف مال می باشد. بر این اساس تعدی یا تفریط در اموال امانی همراه با سوءنیت موجب مسئولیت کیفری می باشد.

مجازات جرم خیانت در امانت:

حبس از شش ماه تا سه سال پیش بینی کرده است همچنین قانون گذار در ماده  673 قانون فوق الذکر، برای سوء استفاده از سفید مهر یا سفید امضا، یک تا سه سال حبس معین کرده است.

تفاوت خیانت در امانت با سرقت و کلاهبرداری:

این جرم در زمره جرایم مقید به شمار می آید و رفتار مرتکب، منتهی به نتیجه خاصی می‌شود. بدین ترتیب قصد ورود ضرر به مالک  یا متصرف قانونی ، بر اثر فعل مرتکب، لازمه تحقق جرم خیانت در امانت می باشد.

در جرم کلاهبرداری، نتیجه جرم، بردن مال دیگری می باشد، در حالی که انتفاع کلاهبردار یا فرد مورد نظر او از آن هم شرط می باشد اما در جرم خیانت در امانت، تنها قصد ورود ضرر به مالک یا متصرف شرط می باشد، حتی اگر خود شخص متهم (خائن ) از مال منتفع هم نشده باشد.

در کلاهبرداری متهم با توسل به اقدامات و وسایل متقلبانه، مال غیر را به دست می‌آورد، در صورتی که در جرم خیانت در امانت زیان‌دیده از جرم هم، با میل و رضای خویش مال خود را در اختیار متهم قرار می دهد.

تفاوت این جرم با سرقت نیز این است که در جرم سرقت مرتکب مال غیر را به طور مخفیانه می‌رباید.

در ادامه بخوانید:

تحصیل مال نامشروع از طریق خیانت در امانت

جرایم در حکم خیانت در امانت:

در علم حقوق اصطلاح «در حکم» هنگامی اطلاق می‌گردد که دو موضوع از حیث ماهوی و ارکان با یکدیگر متفاوت باشند، ولی قانون گذار به علت مصالحی یکی را از نظر شرایط و  مقررات و احکام تابع دیگری قرار می‌دهد. جرم خیانت در امانت به آن دسته از اعمالی اطلاق می‌گردد که منطبق با قانون مجازات اسلامی می باشد اما مواردی هم یافت می‌گردد که به اعمالی، جرایم در حکم خیانت در امانت اطلاق می گرددگفته شود

جرایم در حکم خیانت در امانت عبارتند از «اعمال مجرمانه‌ای که قانون گذار ارتکاب آن ها را به موجب قوانین خاص (غیر از قانون مجازات اسلامی) از نظر مجازات هم مشمول کیفر خیانت در امانت قرار داده است.

این جرایم از حیث عناصر و ارکان جرم با جرم خیانت در امانت موضوع ماده 674 قانون مجازات اسلامی کتاب تعزیرات متفاوت است اما قانون گذار حکم و مجازات خیانت در امانت را بر آنها بار نموده است.

جهت مشاوره حقوقی با وکیل حقوقی، وکیل پایه یک دادگستری، با شماره تلفن های 09120170676 – 09123439500 تماس بگیرید.