موانع ارث در قانون مدنی

درخصوص موانع ارث در قانون مدنی به مواردی مثل قتل ،لعان ، موت فرضی غایب مفقود الاثر، فرزندان حاصل از روابط نامشروع ،کفر و مرگ پیش از فوت مورث ( صاحب میراث ) اشاره شده است که ما در این نوشتار به شرایط و تعریف هر کدام از این موانع قانونی در قانون خواهیم پرداخت.

ضمنا با تعریف ارث در قانون مدنی ایران به مواردی که برای ارث و میراث مانع ایجاد می کند اشاره می نماییم.

هم چنین به مسئله ی نحوه ی ارث بردن جنین در قانون و سهم الارث آن ها با توجه به جنسیت و این که آیا میت حق محروم کردن فرزندان و اقوام خود را از ارثیه دارد یا خیر؟ اشاراتی خواهیم نمود.

تعاریف و اصطلاحات ارث

وارث:

به شخصی که از متوفی ارث میبرد وارت گفته میشود.

نسب:

ارتباط و اتصال فردی به فرد به واسطه ولادت شرعی

خویشان نسبی:

وابستگی شخصی به شخص دیگر از طریق ولادت

خویشان سببی:

خویشاوندی که بین 2 نفر به واسطه ازدواج ایجاد میشود

طبقه:

منظور از طبقه کسانی که باعث میشوند که طبقه دیگر ارث نبرند.

اولین طبقه: والدین، فرزندان و فرزندان فرزندان

دومین طبقه: اجداد، خواهر، برادر و فرزندان آنها

سومین طبقه: خواهران، برادران والدین و اولاد آنها

موانع ارث در قانون مدنی

از مواردی که باعث می شود مانعی برای رسیدن ارث به فرد شود به موارد ذیل اشاره می کنیم:

قتل

قتل و کشتن مورث توسط وارث خود از دیدگاه قانون مدنی موجب محرومیت آن وارث از بردن سهم الارث خود از مال مقتول می گردد.

اما نکته ی مهم در خصوص قتل در اینجا این است که قتل از لحاظ قوانین جزایی به سه دسته ی عمد ،شبه عمد و خطای محض تقسیم می شود و از میان این سه دسته فقط قتل عمد است که اگر توسط وراث صورت بپذیرد باعث محرومیت وارث از ارث بردن می شود. (مثلا فرزندی که پدر خود را عمدا می کشد از ارث محروم می شود)

تفاوت قتل عمد با سایر اقسام قتل آن است که در قتل عمد قاتل علاوه براینکه   انگیزه و نیت به قتل رساندن مقتول را دارد  عملی هم که برای به قتل رساندن مقتول انجام  می دهد عمدی و کشنده میباشد.

اما در سایر اقسام قتل مثل شبه عمد و خطای محض انگیزه و نیتی برای قتل وجود ندارد و عملی که موجب قتل شده است بعضا سهوی و خارج از کنترل قاتل بوده است. مانند قتل در اثر تصادف که شبه عمد محسوب می شود.

هم چنین اعمالی که دارای وصف معاونت در قتل در قانون جزایی می یباشد مثل تحریک و یا تهیه ی وسایل و تسهیل انجام قتل توسط قاتل غیر از انتجام قتل عمد است و باعث محرومیت معاون قتل از بردن ارث نمی باشد.

لعان

لعان در لغت به معنی لعنت کردن و نفرین نمودن می باشد و در مواردی تحت عنوان یک نوع تشریفات خاص قانونی در داد گاه بین زن و شوهر و یا پدر و فرزند اتفاق می افتد .

لعان یکی از موانع ارث بین زن و شوهر و یا پدر و فرزند میاشد که در آن هیچ یک از دو طرف از یک دیگر ارث نمی برند .

علت اجرای تشریفات لعان می تواند به دلیل شک شوهر به زن خوددر مورد داشتن روابط نامشروع با بیگانه باشد و یا به دلیل شکی که پدر به انتساب فرزند به خود داشته باشد و نسبت خود با فرزند را انکار کند .

که در صورت شک نسبت به همسر او را با لعان متهم به زنا می نماید و با اجرای لعان از همسر خود جدا می شود و همسر از او  و  او از همسرش بعد از لعان ارث نمی برد .

و در صورت انکار نسبت پدر با فرزند خود ، اگرچه فرزند از پدر ارث نمیبرد ولی از مادر ارث می برد و اگر پدر بعد از وقوع لعان به نسبت خود با فرزند اقرار کند فرزند از پدر خود ارث می برد ولی هم چنان پدر از او ارث نخواهد برد.

صدور حکم موت فرضی برای غایب مفقود الاثر

صدور حکم موت فرضی توسط دادگاه برای شخص غایب و یا مفقود شده ای که از تاریخ آخرین خبر به دست آمده از زمان   غیبت و یا مفقود شدن او مدتی گذشته باشد که عادتا تا آن موقع زنده نمی ماند باعث محرومیت غایب از بردن ارث می شود ، زیرا موت فرضی در حکم موت یا مرگ طبیعی می باشد.

به ویژه اگر مرگ وارث چه به صورت طبیعی و چه فرضی قبل از مرگ مورث باشد، اما در صورت صدور حکم موت فرضی پس از مرگ مورث سهم غایب برای وراث او کنار گذاشته می شود.

کفر( خارج شدن از دین اسلام)

کافر از شخص مسلمان ارث نمی برد و اگر در بین وراث شخص کافر ، فرد مسلمانی باشد کل میراث به او خواهد رسید .

کافر کسی است که وجود و یگانگی  خدا و یا پیامبر بودن پیامبر اسلام را انکار نماید ویا با پیامبر و خاندان ایشان و سایر پیامبران و اولیا ی الاهی دشمنی نماید.

فرزند متولد از رابطه نامشروع

فرزندان متولد از روابط نامشروع و زنا از پدر طبیعی خود ارث نمی برند زیرا میان آن ها و پدر خود رابطه و نسبت مشروع و قانونی وجود ندارد .

اما چنانچه رابطه ای که فرزند حاصل آن بوده از یک طرف مشروع و یا ناشی از شبهه باشد و از طرف دیگر نا مشروع باشد فرزند از طرف مشروع ارث می برد و از طرف نامشروع ارث نخواهد برد.

مثلا اگر پدر در سلامت کامل عقل و اراده مرتکب جرم شود ولی مادر در حالت بیهوشی و بی ارادگی مورد تجاوز واقع شود و فرزند حاصل این رابطه بوده باشد رابطه از ناحیه ی مادر ناشی از شبهه بوده و حکم رابطه ی مشروع را دارد و فرزند از پدر ارث نمی برد ولی از مادر ارث می برد.

مرگ وارث پیش از مورث خود

اگر یکی از وارثان پیش از مورث خود بمیرد از او ارث نمیبرد ، و اگر تاریخ فوت یکی از وارث یا مورث معلوم نباشد ، کسی که تاریخ فوتش مشخص نیست بعد از دیگری مرده و از او ارث می برد.

ارث بردن جنین

شرایط ارث بردن جنین دو مورد است:

1-نطفه ی او در حین مرگ مورث منعقد شده باشد.

2-جنین زنده متولد شود اگر چه بلافاصله بعد از تولد بمیرد .

در صورت وجود جنین در بین وراث قانونا سهم دو فرزند پسر برای او کنار گذاشته خواهد شد و کار تقسیم میراث تا زنده متولد شدن او به تاخیر می افتد.

تاثیر محروم کردن وراث از بردن ارث توسط مورث( صاحب ترکه)

اصولا هر گونه وصیت و یا نوشته در جهت محروم کردن عده ای از ورثه از بردن سهم خود باطل  است و  وجاهت قانو نی ندارد، وهر کدام از ورثه که دارای مانعی ازموانع ارث ذکر شده در بالا نباشند می تواند با اثبات نسبت خود با متوفی و آوردن نام خودشان در گواهی حصر وراثت سهم خود را ادعا نماید.