ظهرنویسی چک
ظهرنویسی در لغت به معنای پشت نویسی است.
در اصطلاح علم حقوق ظهرنویسی چک خیلی دور از معنای لغوی این واژه نیست عبارت است از اینکه دارنده چک در پشت(ظهر) چک یا اسناد تجاری دستور یا اذن واگذاری سند را به شخص دیگری واگذار می نماید. پشت نویسی که با اهداف مختلف صورت می‌گیرد از جمله: انتقال، وکالت یا ضمانت می باشد. هرکدام از این موارد با دیگری متفاوت بوده و شرایط خاص خود را به دنبال خواهد داشت.
عمومات ظهر نویسی چک
ظهر نویسی شرایطی دارد که می بایستی این شرایط رعایت شود
شرایط مذکور عبات است از؟
الف)ظهر نویسی در چک فقط و فقط از طریق امضا صورت می گیرد نه مُهر
مستند قانونی این امر ماده ۲۴۶ قانون تجارت است که بیان می دارد «ظهر نویسی می بایست به امضای ظهر نویس برسد»
البته لزومی ندارد که امضا حتما در ظهر (پشت) سند باشد واین امکان وجود دارد که ظهرنویسی با یک برگه دیگر به سند تجاری ضمیمه شود
ب)عدم الزام قید نام منتقل الیه در ظهرنویسی چک(شخصی که سند به او منتقل شده)
مستند قانونی این مقرره نیز در ماده ۲۴۶ قانون تجارت پیش بینی شده«…امکان دارد در ظهر نویسی تاریخ و نام فردی که برات به وی انتقال داده می شود درج گردد
در نتیجه میتوان ظهر نویسی را به نام شخص دارنده یا به حواله کرد فرد دیگری انجام داد همچنین ممکن است به صورت سفید امضا بوده و یا حتی بدون ذکر نام منتقل الیه و با صرف امضا کردن پشت سند تجاری، انتقال پیدا نماید. در این موارد دارنده این اختیار را دارد که در کنار امضای ظهر نویس اسم خودش یا هر فرد دیگری را که قصد انتقال سند تجاری را به وی دارد، قید نماید، و نیز میتواند حتی بدون ذکر نام و بدون امضا اقدام به انتقال سند تجاری به شخص دیگری نماید.
ج)عدم الزام درج تاریخ در ظهرنویسی چک
درج تاریخ در ظهرنویسی الزامی نیست؛ اما درج تاریخ در ظهر سند بی فایده نبوده و این امر خاص اسناد تجاری نبوده و در تمام اسناد و تعهدات وجود داشته، یکی از این موارد مشخص کننده وضعیت اهلیت طرفین در هنگام انعقاد قرارداد و انتقال را می توان معامله است و…
همچنین به موجب ماده ۲۴۸ قانون تجارت «هر زمانی ظهر نویس در ظهر نویسی تاریخ مقدمی درج نماید مزور شناخته می شود»
پیشنهاد ما مطالعه مقاله صفر تا صد چک صیادی
انواع ظهر نویسی
قانونگذرا در مواد مختلف طرق مختلف ظهرنویسی را پیش بینی نموده است که به شرح آتی است:
1-ظهرنویسی به جهت انتقال
به موجب ماده ۲۴۷ قانون تجارت «ظهر نویسی مبنی بر انتقال برات است
در نتیجه اصل در ظهر نویسی، ظهر نویسی به عنوان انتقال است؛ یعنی به موجب آن وجه سند به شخص دیگری انتقال پیدا می نماید که ظهر نویسی به نفع او صورت گرفته است. بنابراین هنگامی که حقوق دارنده فعلی به فرد دیگری منتقل شود، ظهر نویسی برای انتقال نامیده می شود.
2-ظهرنویسی به جهت وکالت
همان طور که در پاراگراف قبل توضیح داده شد؛ اصل در ظهر نویسی ،ظهرنویسی برای انتقال است منتها امکان دارد وکالت در وصول در ظهر نویسی درج شده باشد
این نوع ظهر نویسی به این معنا است که دارنده سند تجاری، مالکیت سند و حقوق خود را منتقل نمی کند بلکه برای وصول وجه چک وکالت می دهد تا از طریق وکالت مبلغ چک وصول شود که مقررات مبحث عقد وکالت در قانون مدنی در اینجا لازم الرعایه است مانند جایز بود این وکالت
3-ظهر نویسی جهت ضمانت در چک
یکی از موارد ظهرنویس ،ظهر نویسی برای ضمانت است یعنی وقتی که در یک معامله به ضامن احتیاج باشد شخصی ظهر چک را امضا و ضمانت می نماید که در صورت عدم پرداخت وجه چک از سوی صادر کننده، ضامن (شخص پرداخت امضا کننده ظهر چک)، پرداخت مبلغ چک را بر عهده می‌گیرد.
4-ظهر نویسی به عنوان وثیقه
ظهر نویسی فوق که منتفع از ظهر نویسی بسته به سند ظهر نویسی شده، حق بستانکاری با وثیقه را به دست می آورد و می بایست این مراتب در سند ظهر نویسی شده ذکر شود
بنابراین ظهر نویس در کنار امضای خود و در پشت سند تجاری عباراتی مثل برای تضمین، وثیقه یا رهن را نوشته که اگر ظهر نویس در زمان معین شده در سند بدهی خود را پرداخت نکند، طلبکار بتواند طلبش را از آن وثیقه بگیرد. قابل ذکر است این نوع ظهر نویسی در حقوق ایران پذیرفته نشده است.
انتقال چک بدون ظهرنویسی چک
چنانچه فردی چکی را بدون ظهرنویسی اقدام به انتقال چک نماید این چک منتقل نشده و همچنان شخص قبلی دارنده و ذی‌نفع چک محسوب می شود و چنانچه شخصی مدعی خلاف این موضوع گردد می بایست در دادگاه صالح مدعای خویش را اثبات نماید.
مسئولیت ظهر نویسان چگونه است؟
به استناد ماده ۲۴۹ قانون تجارت، ظهر نویس در برابر دارنده مسئول بوده و با اینکه برای ظهر نویس این امکان وجود دارد که به طور جزئی از خود سلب مسئولیت نماید، اما نمی تواند کلاً از خود رفع مسئولیت نماید
ظهر نویس زمانی مسئول خواهد بود که پشت سند تجاری را امضا کرده باشد. مسئولیت تضامنی به این معنا است که تمام مسئولین سند در عرض هم قرار داشته و دارنده سند تجاری مختار است و می تواند برای گرفتن تمام یا قسمتی از وجه سند به هر یک از آن ها که بخواهد و بدون رعایت ترتیب ظهر نویسی رجوع نماید
مسئولیت تضامنی در حساب مشترک
اگر یکی از صاحبان حساب مشترک به دیگری برای صدور چک وکالت داده باشد، موضوع مشمول ماده ۱۹ قانون صدور چک خواهد بود و صادرکننده و صاحب حساب مشترک متضامناً مسئول پرداخت وجه چک خواهند بود
نظر اداره کل حقوقی قوه قضائیه درباره فرق ظهرنویس با ضامن
ظهرنویس چک شخصی است که چک در وجه او صادر شده و یا به او انتقال یافته و او با ظهرنویسی اقدام به انتقال سند به شخص دیگری نموده در صورت تحقق شرایط مذکور در قانون تجارت، ظهرنویس مورد بحث همراه با صادرکننده چک و سایر ظهرنویسان در مقابل دارنده چک مسؤولیت تضامنی خواهند داشت، اما چنانچه ضامن چک شخص ثالثی باشد (غیر از صادرکننده و دارنده) که پرداخت وجه چک را ضمانت کرده است، ضامن مسئولیت تضامنی با صادرکننده و ظهرنویسان را ندارد بلکه فقط با شخصی که از او ضمانت کرده، مسئولیت تضامنی خواهد داشت؛ درنتیجه فرض اینکه یک نفر هم ظهرنویس باشد و هم ضامن قانوناً ممکن نیست.
آیا پشت نویسی و انتقال چک بر اساس قانون جدید ممنوع شده است؟
مستند به تبصره ۱ ماده ۲۱ مکرر قانون صدور چک، ظهر نویسی چک فیزیکی عادی تا بیستم آذر سال ۱۳۹۹ مجاز بوده است، اما چک‌های صادره بعد از این تاریخ قابلیت پشت نویسی و انتقال فیزیکی را ندارند و انتقال چک منحصرا بعد از ثبت شدن در سامانه بانک مرکزی به نام دارنده جدید امکان پذیر خواهد بود. صدور چک در وجه حامل هم از تاریخ مذکور امکان پذیر نیست. ظهرنویسی فیزیکی و یا سیستمی چک‌های تضمین شده نیز از هم اکنون بر اساس دستورالعمل بانک مرکزی ممنوع می باشد.
کلام آخر
گروه وکلای حکمت با پیگیری های مستمر و به موقع در مورد پرونده های موکلین در زمینه اختلافات و دعاوی حقوقی و کیفری و خانواده و ثبتی سعی دارد که یک تیم قوی و با بهره مندی از علم نوین حقوقی با مشاوره های خود شما هموطنان گرامی را در مواجه شدن با مشکلات در پیشنهاد یک راه درست حقوقی و قانونی راهنمایی و هدایت کند و با امکانات مشاوره های حقوقی و کیفری آنلاین و مشاوره های تلفنی و مشاوره های حضوری در تهران با منشور اخلاقی مسئولیت پذیری رضایت هموطنان را به دنبال خواهد داشت.
