شروط ضمن عقد چیست ؟ –انواع –ضمانت اجرا( صفر تا صد )
طرفین قرارداد غالبا در قرارداد های خود شروطی را درج می کنند که خواست و اراده دو طرف است و با امضای قرراداد طرفین به ان شروط نیز ملزم می شوند
حال باید بررسی شود که چه شروطی را می توان در قرارداد گنجاند پس تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
شروط ضمن عقد چیست ؟
تعهدات و شروط ضمن عقد یا قرارداد یا معامله
طرفین عقد ( قرارداد ) می توانند هرشرط و شروطی را که ،خلاف شرع و قوانین آمره نباشد،را در ضمن عقد ،قرار دهند.
دایره شمول شرط در قرارداد ها وسیع است و می تواند از شرط پرداخت ثمن در موعد مقرر و یا شرط مساحت و شرط کیفیت خاص در مبیع و…را تا موارد دیگر را در بربگیرد.
انواع دخیل بودن شرط ها در قرارداد
-شرط ها می توانند به 2 صورت،در قرارداد ها ،دخیل باشد
1.ضمن عقد شرط شده باشد
2.مستقل از عقد ،شرط شده باشد
– کسی را که شرط به نفع اوست ( متعهدله یا مشروط له ) وکسی که شرط به ضرر اوست ( متعهد یا مشروط علیه )می نمامند.
اقسام شروط ضمن عقد یا قرارداد ها
الف .اصولا شروط مندرج در قراردادها ، بر 3قسم است
1.شروط صحیح
2.شروط باطل
3.شروطی که باطل هستند و موجب بطلان عقد می شوند.
شروط صحیح خود ، بر 3 قسم است
الف.شرط صفت ضمن عقد :
- شرط مربوط به کیفیت یا کمیت مورد معامله را ،شرط صفت می گویند.
- شرط صفت ممکن است نسبت به هر 2 مورد معامله، باشد و یا اینکه نسبت به یک مورد معامله.
- شرط مربوط به کیفیت مورد معامله مثل جنس خاص ، ومرغوبیت ،و قدمت ، رنگ ، بو و غیره می باشد.
- شرط مربوط به کمیت مثل مساحت ،وزن ،ابعاد و….می باشد.
– اگر شرطی که در ضمن عقد شده ، شرط صفت باشد و مشخص شود آن شرط صفت ،مفقود است ،کسی که شرط به نفع او شده ( متعهد له )نمی تواند الزام متعهد را ،به تحویل مورد معامله مطابق اوصاف بخواهد ،و فقط حق فسخ معامله را ،دارد.
– در شرط صفت ، در صورتی که مورد معامله، عین معین یا کلی در معین باشد ، موجب حق فسخ برای متعهد له ،ایجاد میگردد.
-اگر مورد معامله کلی فی الذمه باشد،در این صورت متعهد له ، می تواند الزاما فروشنده را به تحویل مورد معامله ، مطابق اوصاف تقاضا کند .
بطور مثال :کسی از شرکت ایران خودرو، یک پژو به رنگ سفید و…برای یکماه ، آینده سفارش داده در صورتی که پژو تحویلی مطابق اوصاف نباشد ، متعهد له می تواند الزام متعهد را به تحویل خودرو ،مطابق اوصاف بخواهد.
اقسام شروط قراردادها
ب . شرط نتیجه ضمن عقد :
طبق بند 2 ماده 234 شرط نتیجه به معنی آن است که تحقق امری در خارج، شرط شود.
مثال : اینکه فروشنده در ضمن قرارداد، شرط کند که ،پس از خریداری ملک توسط خریدار ، خریدار ، ملک را بمدت یکسال ، به اجاره برادر ش دهد.
- در ضمن عقد می توان نتیجه یک عقد یا ایقاع ، را در ضمن عقد ، بصورت شرط نتیجه ،شرط نمود.
- شرط نتیجه را می توان در عقودی قید نمود که حصول آن شرط موقوف به سبب خاص و یا تشریفات ویژه ای نباشد بعبارتی میبایست ، به محض وقوع عقد،شرط نتیجه نیز محقق می شود
مثلا نمی توان در ضمن عقد بیع ، شرط نمود که دختر خریدار ، ضمن عقد بیع ،به عقد دائم فروشنده درآید چون وقوع عقد دائم ،منوط به تشریفات خاص ( از جمله ثبت رسمی و برگزاری خطبه عقد و..) است.
- اگر تحقق شرط ،فورا حاصل نشود و صرفا عمل حقوقی شرط شود
مثلا :خریدار متعهد شود ، ضمن خرید خانه ، ملکش را به اجاره فروشنده بدهد.
اینجا تعهد بصورت شرط فعل است یعنی تحقق فعلی در آینده شرط شود ودر اینجا نیازمند این است که قرارداد دیگری بعدا تنظیم شود میبایست الزام خریدار را به تنظیم قرارداد اجاره از محکمه خواست.
- یکی از مصادیق دیگر شرط نتیجه این است که ضمن عقد شرط شود چنانچه هر یک از طرفین به تعهد خود در فلان مورد …..عمل نکنند معامله خود بخود و بدون اراده طرفین منفسخ است
مثال : به محض برگشت چک خریدار ، به هر دلیل،موجب انفساخ قرارداد است
شروط ضمن عقد یا قرارداد
چنین شرطی شرط نتیجه است ،که به محض وقوع تخلف ،معامله خودبخود از بین می رود و اقدامان بعدی فروشنده مبنی بر خرج کردن چک و یا ….موجب اعتبار قرارداد نمی شود چرا که عقد کلا از بین رفته است.
و لکن این مورد در حق فسخ صادق نیست و اقدامات بعدی فروشنده ، در تخلف خریدار که موجب فسخ را فراهم می آورد ،موجب اعتبار قرارداد است.
- اگر به نفس اشتراط آن عمل حقوقی محقق نشده آن شرط نتیجه نیست و عقد صحیح است و لکن طرف عق حق فسخ دارد.
ج . شرط فعل اثباتاً یا نفیا :
آن است که اقدام یا عدم اقدام به فعلی بر یکی از متعاملین یا بر شخص خارجی شرط شود.
- شرط فعل می تواند بصورت مثبت ( انجام کاری ) یا منفی( ترک کاری ) در حین قرارداد قید شود.
- شرط فعل می تواند بصورت شرط فعل مادی یا شرط فعل حقوقی و یا ترک آن باشد.
- در شرط فعل اگر قید و شروط خاصی در قرارداد قید نشود، به صرف انقضای مدت قرارداد ،مورد تعهد از بین نمی رود و متعهد له ،بدوا میبایست الزاما ،متعهد را به ایفاء تعهد بخواهد و سپس در صورتی که الزام ممکن نباشد ، حق فسخ ایجاد می گردد و به صرف امتناع متعهد ،حق فسخ ایجاد ،نمی گردد.
اگر عدم انجام شرط فعل ، ضمانت اجرای دیگری مثل فسخ و….داشته باشد، نمی توان متعهد را الزام به ایفاء تعهد کرد.
- اگر موضوع تعهد، ترک فعل مادی و یا حقوقی باشد ،و متعهد مبادرت به انجام آن فعل کند ، با توجه به تنقیح مناط مواد 454و 455 قانون مدنی ،ترک فعل موجب بطلان فعل و یا عمل حقوقی ثانویه، است.
کسی که ملزم به انجام شرط فعل شده است باید آن را انجام و در صورت تخلف، طرف معامله میتواند به حاکم رجوع نموده و تقاضای اجبار به وفای شرط نماید.
هرگاه فعلی در ضمن عقد شرط شود و اجبار ملتزم به انجام آن غیر مقدور، ولی انجام آن به وسیله شخص دیگری مقدور باشد، حاکم میتواند به خرج ملتزم موجبات انجام آن فعل را فراهم کند.
هرگاه اجبار مشروط علیه برای انجام فعل مشروط ممکن نباشد و فعل مشروط هم از جمله اعمالی نباشد که دیگری بتواند از جانب او واقع سازد، طرف مقابل حق فسخ معامله را خواهد داشت.
دسته دوم شروط ضمن عقد یا قرارداد شروط باطل ضمن قرارداد هستند که عبارتند از :
الف) شرط خلاف مقتضای ذات عقد
شرطی است که با هدف عقد یا ماهیت اصلی عقد در تعارض است. بطور مثال اثری عقد بیع انتقال مالکیت مورد معامله به خریدار است حال فروشنده شرط کند مورد معامله به خریدار منتقل نشود.
اگر شرط خلاف اطلاق عقد باشد ،و آن مورد شرط منظور اصلی و مستقیم طرفین نباشد ،صحیح است.
مثل شرط تحویل کالا در محلی دیگری( غیر محل عقد ) ، یک جنبه فرعی دارد و می توان برخلاف آن شرط نمود.
ب) شرط مجهولی که جهل به آن، موجب جهل به عوضین شود.
طبق ماده 190 قانون مدنی یکی ازشروط اساسی مورد معامله این است مورد معامله معلوم باشد.
اگر شرط مجهول باشد ممکن است به مورد معامله سرایت کند و موجب بطلان عقد شود.
- ماده 401 قانون مدنی یکی از مصادیق شرط مجهول است
مثال : فروشنده ملک را بفروشد که معلوم نیست ، مورد معامله مغازه است یا آپارتمان.
دسته سوم شروط ضمن عقد یا قرارداد شروطی هستند که باطل اند و لکن موجب بطلان عقد نمی شوند.
الف) شرطی که انجام آن غیرمقدور باشد: برای یک کسی که گواهینامه ندارد شرط شود که مسابقه اتومبیل رانی شرکت کند.
ب) شرطی که در آن نفع و فایده مالی یا معنوی نباشد.و نفع و فایده عقلائی هم باشد.
ج) شرطی که نامشروع( خلاف اخلاق حسنه و نظم عمومی و قوانین آمره ) باشد.مثلا ضمن طلاق توافقی زن شرط کند که نفقه فرزندانش را ندهد.
در حالتی که شرط مجهول باشد اثر آن در عقد چیست ؟اگر مشروط له علم به بطلان شرط داشته باشد حق فسخ دارد و لکن اگر آگاه به بطلان شرط باشد نمی تواند معامله اصلی را فسخ کند
نکاتی در این باب ..
- شرط قراردادی ،تعهدی فرعی و تابع تعهد اصلی ( یعنی فرارداد ) می باشد بعبارتی اگر قرارداد براثر ابطال و فسخ و اقاله وانساخ از بین برود ،شرط نیز اط بین می رودو لکن بلعکس اگر شرط از بین برود لزوما عقد عم از بین می رود مگر شرط را بعنوان شرط مستقل در نظر بگیریم
- شرط ممکن است صراحتا در عقد قید شود ، یا از اوضاح و احوال و قرائن موجود مشخص شود ،طرفین متبانیا بر آن شرط کرده انند که به این شروط ، شروط تبانی می گویند که در این صورت طرفین باز می توانند از اثار شرط صفت استفاده کنند.
- شرط صفت و فعل و یا نتیجه مقرر در این ماده شامل خیارات قانونی مقرر د رقانون مدنی نمی شود یعنی اگر اسقاط کافه خیارات هم صورت بگیرد باز شروط معتبر است
- اگر عقد اصلی جزء عقود لازم باشد مثلا بیع و شرط نتیجه ضمن عقد جزء عقود جایز باشد ،لزوم عقد بیع به وکالت سرایت می کند.
بیشتر بخوانید :
شروط ضمن عقد (نکاح) شامل چه مواردی است؟
