شرایط قانونی خسارت قراردادی یا وجه التزام*

در مقاله زیر با عنوان” شرایط قانونی خسارت قراردادی یا وجه التزام*” با شما همراهیم.

وجه التزام یکی از مهم ترین موضوعات حقوقی است که با ضمانت اجرای قانونی همراه است، وجه التزام معمولا در قرارداد ها قید میشود.

التزام در لغت به چه معناست؟

التزام که جمع آن التزامات است در لغت به معنای همراه بودن – ملازمه شدن – به گردن گرفتن – ملزم شدن به امری می باشد .

وجه التزام چیست؟

منظور از وجه التزام این است که هر گاه به علتی، بیع قطعی انجام نشد مبلغی به عنوان جریمه از طرفی که عدم انجام معامله مستند به عمل اوست اخذ و به طرف دیگر تعلق می گیرد.

به عبارتی هر گاه به منظور تضمین و تامین خسارت ناشی از عدم یا تاخیر اجرای تعهدات قراردادی ، مبلغی مشخص را به طرف مقابل بپردازد این وجه را وجه التزام و شرط موصوف را شرط وجه التزام می نامند.

در واقع وجه التزام به این معناست که:

مبلغی در قرارداد نوشته می شود که اگر هر یک از طرفین قرارداد به تعهدات خود عمل نکرد ، طرف دیگر بتواند آن وجه را به عنوان خسارت و جریمه ی ناشی از عدم انجام تعهدات مطالبه کند.

به عنوان مثال:

اگر در قرارداد مشارکت در ساخت، سازنده در تاریخ قید شده در قرارداد به هر دلیلی نتواند به تعهد خود مبنی بر تحویل آپارتمان ها به مالکین ، عمل کند ؛ مالکین می توانند در ازای هر روز دیر کرد سازنده از وی وجه التزام دریافت کنند .

در واقع وجه التزام، وجه تضمین‌کننده پایبندی طرفین در معاملات است که به صورت شرط ضمن عقد در متن قراردادها ذکر می‌شود.

این شرط را می‌توان مجازاتی در نظر گرفت که طرفین معامله در متن قرارداد تعیین می‌کنند تا در صورتی که هر کدام از آنها از مفاد عقد یا تعهد و التزامات پذیرفته شده در عقد تخلف کند، مبلغی را به طرف مقابل بپردازد.

 میزان وجه التزام

ماده ی ۲۳۰ قانون مدنی بدون تصریح به تعریف وجه التزام بیان می دارد:

” اگر در ضمن معامله شرط شده باشد که در صورت تخلف متخلف مبلغی به عنوان خسارت ، تادیه نماید قاضی  نمی تواند او را به بیشتر یا کمتر از انچه ملزم شده باشد محکوم نماید”.

نحوه تعیین آن

1-  به وسیله قانون

2-به وسیله دادگاه

در این‌گونه موارد متعهد له باید ثابت کند که از عدم انجام تعهد یا تأخیر در آن خسارت دیده و میزان این خسارت را با جلب نظر کارشناس تعیین کند.

3-توسط طرفین

در این‌گونه موارد میزان خسارت با توافق هر دو طرف معین می‌شود. این توافق می‌تواند قبل از ورود خسارت یا بعد از آن اتفاق بیافتد.

حکم دادگاه در مورد وجه التزام غیر متعارف چیست؟

دادگاه نمی‎تواند فرد متخلف را به بیشتر یا کمتر از وجهی که در قرارداد به عنوان وجه التزام ذکر شده محکوم کند.

اگر مبلغ وجه التزام مبلغی غیر متعارف باشد و تناسبی بین آن و تعهد اصلی وجود نداشته باشد، برخی از مراجع قضایی صرفا تا سقف تعهد اصلی و یا حد متعارف حکم صادر می‎کنند و نسبت به مازاد حکم به محکومیت خوانده به پرداخت وجه التزام صادر نمی‎کنند. اما اکثر دادگاه ها به استناد قانون و همچنین اصل حاکمیت اراده نسبت به پرداخت وجه التزام تا هر میزانی که دو طرف در قرارداد توافق کرده اند حکم صادر می‎کنند.

فرق وجه التزام و ضرر و زیان

وجه التزام با ضرر و زیان و خسارت انجام ندادن تعهد متفاوت است. در صورتیکه در قرارداد مبلغی برای انجام ندادن تعهد یا تاخیر در انجام تعهد مشخص نشده باشد، به سراغ ضرر و زیان انجام ندادن تعهد یا تاخیر در انجام تعهد می‎رویم. چون وجه التزام یک مبلغ مقطوع و مشخص شده در قرارداد است و اگر به هر دلیل دو طرف در قرارداد این مبلغ را قید نکنند شخص متضرر باید ثابت کند که ضرر به واسطه تاخیر متعهد در انجام تعهد یا انجام ندادن تعهد بوده است.

برای این موضوع باید به دادگاه دادخواست مطالبه ضرر و زیان ارائه کند که بعد از اثبات، مبلغ ضرر توسط کارشناس دادگستری محاسبه و تعیین می‎شود.

تفاوت خسارت عدم انجام تعهد با وجه التزام در چیست؟

بین این دو اصطلاح تفاوت وجود دارد و بسیاری از طرفین قرارداد به آن توجه نمی کنند. برای مثال اگر پیمانکار به تعهدش در احداث بنا عمل نکند، کارفرما یا مالک حق مطالبه وجه التزامی را که در قرارداد شرط شده را دارد.

اما اگر علاوه بر عدم انجام تعهد در تکمیل ساختمان، خسارتی هم به کارفرما یا مالک وارد شده باشد می تواند با اثبات آن علاوه بر وجه التزام، خسارت نیز دریافت کند. مانند تکمیل کردن ساختمان و بنای نیمه کاره توسط خود کارفرما یا مالک که هزینه های آن را از باب خسارت می تواند مطالبه کند.

طرفین دعوای وجه التزام

طرفین دعوا همان طرفینی هستند که در قرارداد آمده است، کسی که تعهد به نفع او شده است، خواهان و شخصی که از تعهد خود خلف وعده کرده است به عنوان خوانده می باشد.

مرجع صالح به رسیدگی

دعوای مطالبه وجه التزام اگر از قراردادی ناشی شده باشد که موضوع آن ملکی باشد جزء دعاوی منقول است و خواهان می تواند در دادگاه محل اقامت خوانده یا محل انعقاد قرارداد طرح دعوی کرد.

تبعیت وجه التزام از عقد

وجه التزام ماهیتاً نوعی شرط نتیجه است. به دلیل اینکه در واقع، متعهد در صورت نقض عهد، مدیون می‌شود که وجه التزام را بپردازد. وجه التزام اصولاً تابع عقد اصلی است و مثلاً در صورت بطلان قرارداد یا اقاله قرارداد، وجه التزام نیز قابل مطالبه نیست اما در فرض استثنائی ‌که وجه التزام برای حالت بطلان قرارداد پیش‌بینی شده است، طبیعتاً این شرط مستقل از عقد اصلی خواهد بود.

جهت مشاوره حقوقی، با وکیل متخصص و وکیل قرارداد وکیل ملکی  با مجموعه گروه وکلای حکمت تماس بگیرید.