جرم ربا و ربا خواری
قطع به یقین در دنیای پرتلاطم امروزی، یکی از مباحثی که می تواند جوامع بشری را از اختلافات شخصی و جمعی در امان نگه دارد ، «آشنایی کامل با حقوق متقابل افراد با یکدیگر و با قانون است» که مهم ترین اثر این آشنایی و آگاهی را می توان در پیش گیری از وقوع بسیاری از مشکلات حقوقی پنداشت؛ در نتیجه امروز تلاش داریم تا مبحث «ربا و رباخواری و مجازات آن در قوانین کیفری» را بررسی نمائیم با ما در این مقاله همراه باشید.
ربا چیست؟
مطابق با ماده 595 قانون مجازات اسلامی:
«هر نوع توافق بین دو یا چند نفر تحت هر قراردادی از قبیل بیع، قرض، صلح و امثال آن جنسی را با شرط اضافه با همان جنس مكیل و موزون معامله نماید و یا زائد بر مبلغ پرداختی، دریافت نماید ربا تلقی کرده و آن را جرم انگاری کرده است.
ربا از منظر دین اسلام:
رباخواری که قرآن کریم از آن به «اعلان جنگ با خدا و رسول او» یاد می نماید، از گناهان کبیره بوده که البته در قوانین کیفری ایران نیز برای آن مجازات تعیین شده است. البته تشخیص معاملات ربوی از غیر ربوی و این که چگونه از معاملات ربوی پیش گیری نمائیم، موضوع مهمی بوده که بسیاری از مردم شاید حتی از آن اطلاع نداشته باشند.
ربا،نزول،سود، بهره و کلماتی این چنین، همگی به یک معنا می باشند. ربا در عرف به این معنی می باشد که در ازای دریافت مبلغی پول به عنوان قرض، مبلغی بیشتر به عنوان اصل و سود و بهره پول به صاحب مال پرداخت گردد. سود پول هم در عرف بازار، در ماه متفاوت بوده و برخی، از رباخواری به کسب پول و درآمدهای بیشتر پرداخته اند.
انواع ربا در قانون مجازات اسلامی:
اگر دو یا چند نفر طی عقد و قرارداد کتبی یا شفاهی توافق نمایند تا جنسی را معامله نمایند و معادل همان جنس مورد معامله را به شرط اضافه دریافت نمایند یا مبلغی را قرض داده و در هنگام استرداد آن مبلغی اضافه‌تر از مبلغ قرارداد دریافت نمایند، این توافق «ربا» قلمداد می‌گردد.
1-ربای قرضی
2-ربای معاملاتی
ربای قرضی چیست؟
ربای قرضی و آن سود و بهره ای است كه طبق شرط یا بنا بر روال معمول، مقرض (قرض دهنده)از مقترض (قرض گیرنده) دریافت نماید.
ربای معاملاتی چیست؟
ربای معاملی و آن نیز سود و بهره ای است كه یكی از طرفین معامله زائد بر عوض یا معوض (مورد معامله) از طرف دیگر قرارداد، دریافت می نماید به شرطی كه عوضین معامله، مكیل یا موزون و عرفاً یا شرعاً از جنس واحد بوده باشند.
منظور از ربای معاملی خرید و فروش دو جنس یکسان اما نا متناسب در برابر هم می باشد.به طور مثال یک طرف قرارداد 10 کیلو برنج طارم درجه یک را در ازای دریافت 20 کیلو برنج طارم درجه یک معامله می نماید. یا 10 هزار گردوی تویسرکانی را با 15 هزار گردوی تویسرکانی معاوضه می نماید؛ این نابرابری در معامله را، ربای معاملی یا ربای معاملاتی می گویند.
ربای قرضی شایع تر از ربای معاملاتی در جوامع مختلف است و در آن فرد، پولی یا وجهی یا جنسی را به دیگری قرض داده و به جای این که در انقضای مدت معین در قرارداد همان میزان جنس یا وجه یا پول را پس بگیرد، چیزی بیشتر از مورد معامله را مطالبه کرده و پس می‌گیرد. به طور مثال فردی ده میلیون تومان به دیگری قرض می‌دهد تا شش ماه بعد به او برگرداند؛ اما به شرطی که پس ازشش ماه به جای پرداخت ده میلیون تومان، سیزده میلیون تومان به قرض دهنده بازگرداند؛ این همان چیزی است که از آن تحت عنوان ربای قرضی یاد می کنند.
در ادامه بخوانید:تحصیل مال نامشروع چیست ؟نمونه شکواییه تحصیل مال نامشروع -صفر تا صد تحصیل مال نامشروع
جرم رباخواری:
حکم ربا در دین مبین اسلام حرام می باشد و هرگونه توافق و تراضی ربوی بین ربادهنده، رباگیرنده و کسی که واسطه معامله ربوی شده است را ، باطل و بلااثر دانسته است. از نظر حقوقی، قرارداد ربا بین طرفین، باطل می باشد و اگر طرفین به تعهدات خود در قرارداد عمل نکنند، به دلیل «نامشروع بودن جهت معامله» و مطابق ماده 190 قانون مدنی، این معامله صحیح نبوده و علاوه بر جنبه حقوقی، از نظر کیفری نیز، اگر معامله ربوی بین طرفین ثابت گردد، قانون گذار آن را جرم دانسته است.
مجارات جرم ربا خواری:
1- شش ماه تا سه سال حبس
74-2 ضربه شلاق تعزیری
3-رد اضافه به صاحب مال
4-پرداخت جزای نقدی معادل مال مورد ربا
قراردادهای غیر ربوی:
در خصوص عقود و قراردادهایی که با قصد ربا بین طرفین منعقد میشود و در بسیاری از عقود اسلامی که در آن بهره وجود دارد، هرگز ربا نخواهند بود؛ شرط مهم در ربوی و در نتیجه حرام و باطل نبودن یک معامله این است که طرفین تنها در سود شریک نبوده و قبول کنند که در صورت ورود ضرر، در زیان همدیگر نیز شریک باشند.
نکته‌ای که موجب ربوی شدن یک معامله می گردد، این است که طرفین در سود و زیان حاصل از یک فعالیت تجاری یا اقتصادی شریک نبوده و تنها یک طرف بدون توجه به سود حاصله، بخواهد یک سود قطعی و ثابت را دریافت نماید. در نتیجه اگر بهره به صورت علی الحساب و به میزان سود حاصل از فعالیت تجاری یا اقتصادی تعیین گردد، نه تنها باعث ربا نیست ، حتی در توسعه اقتصادی و گردش مالی کشور هم بسیار مؤثر خواهد بود
البته طرفین قرارداد می‌توانند توافق نمایند تا در صورت ورود ضرر در اصل مال،اگر یکی از طرفین که عامل ضرر بوده، به میزان ضرر وارد شده ، به صورت بلاعوض به طرف مقابل تملیک کند که در این حالت نیز، چنین قراردادی ربوی تلقی نمیشود و طرفین قرارداد بازهم در سود و زیان شریک تلقی خواهند شد.
در چه مواردی ربا جرم تلقی نمیشود:
- ربا بین زن و شوهر و یا پدر و فرزند
- اضطرار
- اخذ ربا توسط فرد مسلمان از کافر
ربا بین زن و شوهر:
هرگاه قرارداد مذکور بین پدر و فرزند یا زن و شوهر منعقد شود، مشمول مقررات این ماده نخواهد بود.» البته در خصوص ازدواج دائم و موقت دو نظر وجود دارد: عده‌ای معتقدند که در ربا بین زن و شوهر، عقد دائم یا منقطع تفاوتی وجود ندارد و عده‌ای دیگر این استثناء را فقط مخصوص عقد دائم می‌دانند.
اضطرار:
هرگاه ثابت شود ربادهنده در هنگام پرداخت وجه یا مال اضافی مضطر بوده است، از مجازات مذکور در این ماده معاف خواهد شد.» مثلا چنانچه فرد به دلیل مشکلات مالی یا تهدید طرف مقابل، اقدام به پرداخت وجه اضافی نموده باشد که باید اظطرار (مجبور بودن) وی ثابت شود.
دریافت ربا توسط فرد مسلمان از کافر:
مطابق تبصره ۳ ماده ۵۹۵ قانون مجازات اسلامی:مسلمان از کافر ربا دریافت کند مشمول مقررات این ماده نخواهد بود.لذا این حالت نیز از شمول مجازات ربا خارج می شود.
پیشنهاد ما برای شما:دعاوی مالی و غیرمالی چیست؟تفکیک دعاوی مالی و غیر مالی +مصادیق دعاوی مالی و غیر مالی
گروه وکلای حکمت:
آماده پاسخگویی و مشاوره حقوقی در ارتباط با جرائم مالی و اقتصادی و جرم ربا خواری و تمامی موضوعات کیفری میباشد.جهت در یافت مشاوره حقوقی با وکیل پایه یک دادگستری با شماره های ذیل تماس حاصل فرمایید.
آدرس: شعبه ۱ تهران- فلکه اول تهرانپارس خیابان ۱۴۲ شرقی روبروی پاساژ سپید پلاک ۳۹ طبقه دوم واحد ۵ تلفن: ۰۲۱۷۷۷۱۹۳۳۷
