چک چیست

یکی از مهمترین اسناد تجاری که نقش بسیار مهمی در نظام اقتصادی هر کشور را ایفا می کند چک است.

این سند تجاری پر استفاده در ایران از مهمترین ابزار پرداخت محسوب می شود. ما در این مقاله در مورد این سند تجاری مهم به شما خواهیم گفت تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.

این مقاله توسط وکیل متخصص چک گروه وکلای حکمت به رشته نگارش در آمده است در صورت نیاز به دریافت مشاوره حقوقی در ارتباط با این موضوع با شماره 09120170676 و 02177719337 تماس حاصل نمایید.

چک چیست؟

بموجب ماده 310 قانون تجارت:

چک ،نوشته ای است که صادرکننده به موجب آن، وجوهی را که نزد بانک محال علیه (بانکی که پس از واریز وجه چک ،مسئول تامین موجودی وجه چک می باشد ) دارد؛ کلاً یا بعضاً ( بصورت شخصی) مسترد کرده و یا به دیگری واگذار نماید .

به زبان عامیانه چک، نوشته ای است که به موجب آن، صادر کننده می تواند تمام یا قسمتی از پولی که نزد بانک دارد، شخصاً وجه آنرا دریافت می نماید و یا پرداخت آنرا به دیگری واگذار می کند .

انواع چکهای بانکی:

1-چکهایی که توسط اشخاص صادر می شوند.

2-چکهایی که توسط بانک صادر می شوند.

پیشنهاد ما برای شما:چک صیاد چیست؟همه چیز درباره چک صیاد +آموزش گرفتن دسته چک جدید {آپدیت مهر 98}

انواع چکهایی که توسط اشخاص صادر می شوند:

1-چکهای عادی    

2-چکهای تأیید شده   

3-چکهای سفید امضا

4-چکهای مدت دار

چکهای عادی:

 چکی است که اشخاص از حساب جاری خود و به عهده بانکها صادر می کنند و میزان ارزش و اعتبار این گونه چکها، بستگی به میزان اعتبار و ملائت مالی صادر کننده و مسئولین چک دارد .بدین مفهوم که اگر صادر کننده چک، فاقد اعتبار مالی باشد ،پذیرش چنین چکهایی،امری خطرناک و توام با ریسک بالایی می باشد.

چک تایید شده :

چکی است که اشخاص، به عهده بانکها و از حساب جاری خود صادر می کنندو پرداخت وجه اینگونه چکها ،توسط بانک محال علیه تأیید و وجه آن مسدود می شود .

چک سفید امضا : 

چکی است که توسط صادرکننده امضا شده است اما نام دارنده، تاریخ چک و سایر موارد در آن قید نشده است .

چک مدت دار :

 چکی است که امروز برای مدتی بعد صادر شود و تاریخ صدور و سر رسید آن متفاوت باشد . 

چک هایی که توسط بانک صادر می شوند:

1-چک های رمز دار یا بین بانکی 

2-چک های تضمین شده 

3-چک های مسافرتی

چک های رمز دار یا بین بانکی :

 چکی است که به تقاضای مشتری توسط بانک برای یکی از بانک های دیگر در سطح کشور صادر می شود و در واقع باعث انتقالات مالی از حساب بانکی مشتری به بانک دیگر می شود . این چکها همراه با رمز صادر می شوند.

چک های تضمینی:

 چکی است که به درخواست مشتری از طرف بانکها و یا شعب آن ،صادر و پرداخت وجه آن از طرف همان بانک صادر کننده چکها، تضمین و تعهد می گردد .برای دریافت چکهای تضمینی، نیاز به داشتن حساب جاری در بانک، صادرکننده چکهای تضمینی نمی باشد.

چک های مسافرتی:

 چکی است که توسط بانک صادر و وجه آن در هر یک از شعب آن بانک یا توسط نمایندگان و کارگزاران آنها تامین و پرداخت میگردد .

نکته1:

در حال حاضر چک های مسافرتی از اعتبار افتاده و بانک های مستقر در سطح کشور بجای چک های مسافرتی ، ایران چک صادر می کنند که به اینگونه چک ها (چک در گردش )هم می گویند که به شکلهای مختلف مثل ایران چک و سپه چک هم مرسوم است .نتیجه : النهایه قانون صدور چک مصوب 16/4/55 به انضمام اصلاحات و الحاقات بعدی ، فقط مختص چکهای عادی بوده و مشمول ..

1.سایر چک ها از جمله چک های تضمینی و مسافرتی و… ،نمی شود چرا که اینگونه چکها قانون خاص خود را دارند.

2. اوراقی که صندوق های قرض الحسنه و مؤسسات مالی و اعتباری به شکل چک صادر می کنند نیز، مشمول قانون صدور چکها نمی شود.و قانون خاص خود را دارند.

نکته2:

چکها جزء اسناد عادی لازم الاجراء بوده که از امتیازات اسناد تجاری برخوردار است نه اسناد رسمی، بنابراین جعل در چک، جعل در سند عادی است .

نکته 3:

اوراق و حواله هایی که مؤسسات مالی و اعتباری یا صندوق های قرض الحسنه ( صندوق مهر امام رضا و مؤسسه مالی و اعتباری بنیاد مستضعفان و… )، به شکل چک صادر می کنند و در اختیار مشتریان قرار می دهند ،چک محسوب نمی شود که از امتیازات و مزایای قانونی چک، برخوردار باشند و همانند یک رسید عادی بوده که از طریق دادگاه حقوقی قابلیت مطالبه را دارند.

النهایه می توان پس از صدور حکم قطعی و صدور اجرائیه، اموال صادر کننده این گونه اسناد ، را توقیف اجرایی کرد و یا ،تقاضای جلب و بازداشت آنها را نمود البته از این امر مانع از آن نیست که با سپردن خسارت احتمالی در ابتدای تشکیل پرونده ،اموال صادر کننده اینگونه اسناد را توقیف نمود.

تفاوت چکهای عادی، با چکهای تایید شده چیست؟

در چکهای تأیید شده، مسئولیت بانک ،حسب درخواست متقاضی … ضمن درج میزان موجودی صاحب حساب در متن چک و تأیید آن، وجه آنرا فورا مسدود و توقیف می کنند تا در هنگام مراجعه دارنده چک ،وجه آن قابل پرداخت باشد،

فلذا دارنده چنین چک هایی، اطمینان زیادی به وصول وجه چک دارند ولی متأسفانه چکهای عادی از امتیازات اخیر الذکر، برخوردار نیست.

در چه مواردی چک نقد نمی شود:

1-چکی که تاریخ آن در روز پنج شنبه یا روز قبل از تعطیلات قرار گرفته باشد.

2-چکی که در آن تاریخ، مبلغ یا امضای صادرکننده مخدوش باشد.

3-چکی که صادر کننده بصورت آماده از کشو میز یا از گاو صندوق خود خارج می‌کند و به شما تحویل می‌دهد نیز باید با دقت بیشتری بررسی شود. بهتر است صادر کننده چک را پیش روی شما تنظیم و امضاء کند.

4-چکی که طرف مقابل شما بعنوان چک همسر خود، تحویل شما می‌دهد.

5-چکی که مبلغ آن در بخش حروف و عدد با هم مغایرت داشته باشد.

6-چکی که نقد شدن آن از سوی صادر کننده مشروط شده باشد.

7-چکی که شرکت‌ها و سازمان‌ها و موسسات با یک امضاء به شما تحویل می‌شود.

8-چک هایی که شرکت‌ها و سازمان‌ها و موسسات که بدون مهر آن شرکت یا سازمان یا موسسه به شما تحویل می‌شود.

9-چک هایی که اشخاص  از بانک‌های فاقد نظام اعتبار سنجی و پایش اعتبار مشتری دسته چک می‌گیرند. 

10-چک هایی که اشخاصی که آگهی و اعلامیه حراج بر درب مغازه و محل کسب خود زده‌اند.

11-چک هایی که شرکت‌ها و موسسات و سازمان‌هایی که در حال اخراج کارمند و تعدیل نیرو هستند.

12-چک های اشخاصی که دارای پرونده‌های کلان و مشهور در مراجع قضایی هستند.

13-چک های  اشخاصی که می‌دانید بیکار هستند و احتمال می‌دهید درآمد مطمئنی ندارند.

14-چک های اشخاصی که می‌دانید به نظام بانکی بدهی سنگین یا بدهی معوقه دارند.

15-چک های اشخاصی که می‌دانید ممنوع الخروج هستند.

16-چک های کسبه‌ای که فاقد پروانه کسب از اتحادیه صنفی مربوطه هستند.

17-چکی که برای تضمین معامله یا ضمانت افراد صادر می‌شود.

چک بلا محل چیست؟

چکی است که بانک وجه آن را پرداخت نمی‌کند و دارنده با عدم پرداخت مواجه می‌شود.

 چکهای بلامحل از 3 طریق پیگیری می شوند که عبارت است از:

1. دعوای حقوقی
2. دعوی کیفری
3. اجرای ثبت

مجازات صدور چکهای بلامحل:

1-مبلغ آن کمتر از 10 میلیون ریال: تا 6 ماه حبس

2-مبلغ آن از 10 میلیون ریال تا 50 میلیون ریال: 6 ماه تا 1 سال حبس

3-مبلغ آن بیشتر از 50 میلیون ریال: 1 تا 2 سال حبس و 2 سال ممنوعیت از دادن دسته چک

در صورتی که چکهای بلامحل در تعداد باشد براساس مجموع مبالغ چکهای برگشتی محکومیت صورت می گیرد.

تبصره: این مجازات شامل مواردی است که ثابت شود چکهای بلامحل بابت معاملات نامشروع و یا بهره و ربوبی صادر شده نمی‌شود. در غیر این صورت بر میزان مجازات افزوده خواهد شد.

در ادامه بخوانید:چک ضمانت چیست ؟انواع چک ضمانت و شرایط آن -نحوه وصول چک ضمانت

وظیفه بانک در صورت برگشت چک:

هرگاه وجه چکی به علتی پرداخت نشود بانک مکلف است در برگ مخصوصی که مشخصات چکی و هویت و نشانی کامل صادر کننده در آن ذکر باشد علت یا علل عدم پرداخت را صریحاً قید و آن را امضا و مهر کرده و به دارنده چک تسلیم کند.

دربرگ مذکور باید مطابقت امضا صادر کننده چک با نمونه امضا موجود در بانک و یا عدم مطابقت آن از طرف بانک تصدیق شود.همچنین بانک مکلف است به منظور اطلاع صادر کننده چک فوراً نسخه دوم این برگ را به آخرین نشانی صاحب حساب که در بانک موجود است، ارسال کند.