وجه التزام چیست ؟

یکی از تدابیر پیشگیرانه در جهت جلوگیری از خلف وعده طرفین قرارداد، قرار دادن وجه التزام در قرارداد است وجه التزام به نوعی شرط ضمن عقد است.

وجه التزام چیست ؟

مفهوم لغوی التزام: به معنای همراه بودن – ملازمه شدن – به گردن گرفتن – ملزم شدن به امری می‌باشد.

وجه التزام را می‌توان در موارد ذیل در قرارداد شرط نمود…

• الف- عدم انجام تعهد
• ب- تأخیر در انجام تعهد

نکاتی در باب وجه التزام

1- وجه التزام را می‌توان ضمن عقد شرط نمود و یا بعداً به‌موجب توافق جداگانه توافق نمود.

2- کسی که قصد مطالبه وجه التزام را دارد، باید در بدو امر خود به تعهداتش بنحو کامل، عمل کرده باشد.

بطور مثال خریدار باید هنگام أخذ گواهی عدم حضور فروشنده در محضر، الباقی تتمه ثمن را در محضرآماده کرده باشد.

3- وجه التزام در دو ماده قانونی آمده

الف- ماده ۲۳۰ قانون مدنی: اگر در ضمن معامله شرط شده باشد که در صورت تخلّف، متخلّف مبلغی به عنوان خسارت تأدیه نماید، حاکم نمی‌تواند او را به بیشتر یا کمتر از آن چه ملزم شده است محکوم نماید.

ب- ماده ۳۹ آیین‌نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم‌الاجرا و طرز رسیدگی به شکایت از عملیات اجرایی مصوب سال ۱۳۵۵: هرگاه در سند برای تأخیر انجام تعهّد، وجه التزام معین شده باشد، مطالبه آن مانع مطالبه اجرای تعهّد نمی‌باشد، ولی اگر وجه التزام برای عدم انجام تعهّد مقرر شده باشد متعهدله فقط می‌تواند یکی از آن دو را مطالبه کند.

4- که آیا وجه التزام، قابل جمع با اجرای اصل تعهد است یعنی هم می‌توان وجه التزام قراردادی را خواست و هم اجرای اصل تعهد را؟

     » پاسخ:

اگر در قرارداد صراحتاً آمده باشد که این خسارت به دلیل تأخیر در اجرای قرارداد منظور می‌شود، خسارت با اصل قرارداد قابل جمع است در غیر این‌صورت وجه التزام به عنوان جایگزین تعهد قرار می‌گیرد و قابل جمع نیست.

5- شرط دریافت وجه التزام، اثبات ورود خسارت به ذینفع نیست اما در صورت عدم درج وجه التزام در قرارداد، می‌بایست متضرر ورود خسارت را اثبات کند.

6- اگر به علت فورس ماژور (موانع خارجی) متعهد نتواند به تعهد خود عمل کند محکوم به پرداخت خسارات نمی‌شود.

• انواع وجه التزام:

الف- وجه التزام تعهدات پولی:

وجه التزام گذاشتن در تعهدات پولی (ثمن، اجاره بها، قرض و…) به میزان بیشتر از نرخ تورم رسمی اعلامی بانک مرکزی، حتی اگر گزاف هم نباشد، باطل است (به استثنای بانک ها) و صرفاً خسارت تأخیر تادیه محاسبه می‌گردد.

ب- وجه التزام تعهدات غیر پولی:

1- وجه التزام اعجاب انگیز و غیر واقعی

اگر وجه التزام بنحوی باعث تعجب دیگران شود این‌گونه وجه التزامات…… باطل است مثلاً برای یک خانه 1 میلیاردی 10 میلیارد تومان خسارت وجه التزام قرار دهند.

2- وجه التزام غیر منصفانه

وجه التزامی که باعث تعجب دیگران نمی‌شود ولکن مبلغ آن خلاف عدالت و انصاف است این‌گونه وجه التزامات باطل نیست ولکن در خصوص تجزیه وجه التزام تمایل بیشتری در دادگاه‌ها است تا تعدیل.

◄فرق وجه التزام و خسارت عدم انجام تعهد

• مرجع صالح به رسیدگی:

دعوای مطالبه وجه التزام اگر از قراردادی ناشی شده باشد که موضوع آن ملکی باشد جزء دعاوی منقول است و خواهان می‌تواند در دادگاه محل اقامت خوانده یا محل انعقاد قرارداد طرح دعوی کرد.

◄وجه التزام در قانون مدنی

• دو ماده قانونی در باب وجه التزام صحبت به میان آمده

1- ماده ۲۳۰ قانون مدنی: اگر در ضمن معامله شرط شده باشد که در صورت تخلّف، متخلّف مبلغی به عنوان خسارت تأدیه نماید، حاکم نمی‌تواند او را به بیشتر یا کمتر از آن چه ملزم شده است محکوم نماید.

2- ماده ۳۹ آیین‌نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم‌الاجرا و طرز رسیدگی به شکایت از عملیات اجرایی مصوب سال ۱۳۵۵

هرگاه در سند برای تأخیر انجام تعهّد، وجه التزام معین شده باشد، مطالبه آن مانع مطالبه اجرای تعهّد نمی‌باشد، ولی اگر وجه التزام برای عدم انجام تعهّد مقرر شده باشد متعهدله فقط می‌تواند یکی از آن دو را مطالبه کند.

 میزان وجه التزام :

ماده ی ۲۳۰ قانون مدنی بدون تصریح به تعریف وجه التزامبیان می دارد:

” اگر در ضمن معامله شرط شده باشد که در صورت تخلف متخلف مبلغی به عنوان خسارت ، تادیه نماید و حاکم نمی تواند او را به بیشتر یا کمتر از انچه ملزم شده باشد محکوم نماید”.

نحوه تعیین آن:

1- وسیله قانون

2-به وسیله دادگاه

در این‌گونه موارد متعهد له باید ثابت کند که از عدم انجام تعهد یا تأخیر در آن خسارت دیده و میزان این خسارت را با جلب نظر کارشناس تعیین کند.

3-توسط طرفین

در این‌گونه موارد میزان خسارت با توافق هر دو طرف معین می‌شود. این توافق می‌تواند قبل از ورود خسارت یا بعد از آن تعیین شود.

زمان مطالبه وجه التزام :

اگر کسی طی قرادادی متعهد به انجام اموری بشود و برای انجام تعهدش مدتی تعیین شده باشد و با وجود انقضای مدت نتواند به تعهدش عمل کند و اگر علت آن موانع خارجی مانند فورس ماژور نباشد، مکلف به پرداخت  است.

برای مطالبه وجه التزام نیازی به اثبات ورود خسارت نیست و به محض وقوع تخلف از مفاد قرارداد قابل مطالبه است.

حکم دادگاه در مورد وجه التزام غیر متعارف چیست ؟

دادگاه نمی‎تواند فرد متخلف را به بیشتر یا کمتر از وجهی که در قرارداد به عنوان وجه التزام ذکر شده محکوم کند.

اگر مبلغ وجه التزاممبلغی غیر متعارف باشد و تناسبی بین آن و تعهد اصلی وجود نداشته باشد، برخی از مراجع قضایی صرفا تا سقف تعهد اصلی و یا حد متعارف حکم صادر می‎کنند و نسبت به مازاد حکم به محکومیت خوانده به پرداخت وجه التزام صادر نمی‎کنند. اما اکثر دادگاه ها به استناد قانون و همچنین اصل حاکمیت اراده نسبت به پرداخت وجه التزام تا هر میزانی که دو طرف در قرارداد توافق کرده اند حکم صادر می‎کنند.

فرق وجه التزام و ضرر و زیان :

وجه التزام با ضرر و زیان و خسارت انجام ندادن تعهد متفاوت است. در صورتیکه در قرارداد مبلغی برای انجام ندادن تعهد یا تاخیر در انجام تعهد مشخص نشده باشد، به سراغ ضرر و زیان انجام ندادن تعهد یا تاخیر در انجام تعهد می‎رویم. چون وجه التزام یک مبلغ مقطوع و مشخص شده در قرارداد است و اگر به هر دلیل دو طرف در قرارداد این مبلغ را قید نکنند شخص متضرر باید ثابت کند که ضرر به واسطه تاخیر متعهد در انجام تعهد یا انجام ندادن تعهد بوده و برای این موضوع باید به دادگاه دادخواست مطالبه ضرر و زیان ارائه کند که بعد از اثبات، مبلغ ضرر توسط کارشناس دادگستری محاسبه و تعیین می‎شود.

تفاوت خسارت عدم انجام تعهد با وجه التزام در چیست؟

بین این دو اصطلاح تفاوت وجود دارد و بسیاری از طرفین قرارداد به آن توجه نمی کنند. برای مثال اگر پیمانکار به تعهدش در احداث بنا عمل نکند، کارفرما یا مالک حق مطالبه وجه التزامی را که در قرارداد شرط شده را دارد. اما اگر علاوه بر عدم انجام تعهد در تکمیل ساختمان، خسارتی هم به کارفرما یا مالک وارد شده باشد می تواند با اثبات آن علاوه بر وجه التزام، خسارت نیز دریافت کند. مانند تکمیل کردن ساختمان و بنای نیمه کاره توسط خود کارفرما یا مالک که هزینه های آن را از باب خسارت می تواند مطالبه کند.

طرفین دعوای وجه التزام :

طرفین دعوا همان طرفینی هستند که در قرارداد آمده است ، کسی که تعهد به نفع او شده است ، خواهان و شخصی که از تعهد خود خلف وعده کرده است به عنوان خوانده می باشد .

مرجع صالح به رسیدگی :

دعوای مطالبه وجه التزام اگر از قراردادی ناشی شده باشد که موضوع آن ملکی باشد جزء دعاوی منقول است و خواهان می تواند در دادگاه محل اقامت خوانده یا محل انعقاد قرارداد طرح دعوی کرد .

جهت مشاوره حقوقی ،با وکیل حقوقی متخصص و یا وکیل ملکی و وکیل قرارداد با مجموعه گروه وکلای حکمت تماس بگیرید.