صغیر ممیز و غیر ممیز کیست؟وضعیت معاملات آنها-شرایط

صغیر کیست؟ بر اساس ماده 1210 قانون مدنی:

سن بلوغ شرعی پسران 15 سال تمام شمسی و دختران 9 سال تمام شمسی می باشد که این سن را، سن بلوغ معاملاتی می گویند ولکن طرفین قرارداد، علاوه بر سن بلوغ معاملاتی، می بایست به سن رشد قانونی (18 سال تمام شمسی) هم رسیده باشند.

برابر قانون رشد متعاملین مصوب 13 شهریور ماه 1313:

“اشخاص بالای 18 سال تمام شمسی را رشید محسوب می کنند و احراز و اثبات رشد آن ها را لازم نمی دانند.”

اشخاص صغیر خود به دو قسم تقسیم می شوند:

 صغیر ممیز کیست؟

صغیر ممیز کسی است که: “توانایی تشخیص خوب از بد را دارد. به عبارتی می تواند زشت و زیبا را از هم تشخیص دهد.”

بطور مثال: صغیر ممیز، حاضر نیست تراول چک صد هزار تومانی خود را با 50 هزار تومان وجه نقد، معاوضه کند و عملا براحتی نمی توان او را اغفال نمود.

با توجه به مواد 85 و 86 قانون امور حسبی و رای اصراری شماره 3082 مورخه 17/2/1339 هیات عمومی دیوان عالی کشور

اعمال حقوقی صغیر ممیز، چه در امور مالی و چه در امور غیر مالی، غیر نافذ می باشد، ولکن ولی یا قیم او، می تواند آن معامله را رد یا تنفیذ نماید.

بنابراین صغیر ممیز می تواند قراردادی منعقد نماید منوط به آنکه ولی و یا قیم او، این معامله را تایید نمایند.

 صغیر غیر ممیزکیست؟

لکن صغیر غیر ممیز کسی است که: “قدرت درک و توانایی تشخیص خوب را از بد ندارد.”

سن خاصی برای تشخیص صغیر ممیز از غیر ممیز، ملاک نیست و تشخیص آن با دادگاه است به عبارتی امکان دارد کسی 15 سال داشته باشد و صغیر غیر ممیز نامیده شود.

صغیر غیر ممیز، می تواند تملک بلاعوض کند بطور مثال: می توانید مالی را به رایگان به وی ببخشید و او می تواند این مال را قبول نماید.

کلیه اعمال حقوقی صغیر غیر ممیز به دلیل فقدان قصد، باطل می باشد.

محجور ممیز کیست؟

محجور ممیز شخصی است که به دلیل نقص یا فقد اهلیت، نمی تواند اعمال حقوقی را به طور مستقل انجام دهد، اما تا حدودی قوه درک و تمیز را دارا است و می تواند میان خوب و بد تفاوت قائل شود. این شخص به سبب صغر سن یا نرسیدن به مرحله رشد کامل، نیاز به حمایت های قانونی دارد و از انجام امور خود به صورت مستقل منع شده است. به عبارت دیگر، محجور ممیز می تواند خوب و بد را تشخیص دهد و درکی از امور دارد، اما به دلیل سن کم یا دیگر دلایلی که اهلیت کامل حقوقی را محدود می کند، نمی تواند به تنهایی در امور حقوقی و مالی خود تصمیمگیری کند و نیازمند نظارت و حمایت قانونی است.

سن صغیر ممیز و غیر ممیز

در حقوق ایران، سن صغیر ممیز و غیر ممیز بر اساس قانون مدنی و فقه اسلامی تعیین می شود.  بر اساس فقه اسلامی، کودکان زیر هفت سال به عنوان صغیر غیر ممیز شناخته می شوند، زیرا آنها قدرت تشخیص خوب و بد را ندارند. از سوی دیگر، صغیر ممیز کودکی است که هنوز به سن بلوغ نرسیده اما قادر به تشخیص خوب و بد و درک منافع و ارزش اقتصادی اجناس است. همواره این پرسش مطرح می شود که صغیر ممیز چند ساله است. می توان گفت که این سن بر اساس بلوغ شرعی تعیین می شود. سن بلوغ شرعی برای دختران نه سال قمری و برای پسران پانزده سال تمام قمری تعیین شده است. بنابراین، کودکانی که در این محدوده سنی قرار دارند و قدرت تشخیص دارند، به عنوان صغیر ممیز شناخته می شوند.

تفاوت اعمال حقوقی صغیر ممیز و صغیر غیر ممیز

کلیه معاملات صغیر غیر ممیز به علت فقدان قصد، باطل می باشد. و لکن اعمال حقوقی صغیر ممیز چه در امور مالی چه در امور غیر مالی، غیر نافذ می باشد و ولی یا قیم او می توانند آن معامله را تنفیذ یا رد نمایند.

افراد غیر رشید

بر اساس ماده 1208 قانون مدنی: افراد غیر رشید افرادی هستند که عقل معاش اقصادی نداشته و از تصرف بر اموال و حقوق مادی اش، ممنوع می باشد. اگر با افراد، غیر رشید در امورمالی قرارداد ببندید، قرارداد شما غیر نافذ (غیر قابل قبول) است و ولی و قیم می توانند، آن قرارداد را تنفیذ (قبول) و یا رد نمایند.

غیر رشید می تواند تملک بلاعوض (مال مجانی را بپذیرد) را قبول کند ولکن اعمال حقوقی کاملا مضر به ضرر فرد غیر رشید، مطلقا باطل است مثل آنکه غیر رشید اموالش را به رایگان به دیگری ببخشد.

نکاتی در این باب

در هنگام انعقاد قرارداد با ولی و یا قیم، اصل مدرک مثبت قیومیت (قیم نامه) یا ولایت (شناسنامه و کارت ملی پدر و یا جد پدری) و یا وصایت را رویت و بررسی نموده و یک نسخه برابر با اصل آن را (از طریق دفتر اسناد رسمی)، اخذ نمائید.

برای اشخاص ذیل قیم تعین می گردد:

الف)برای صغاری که ولی خاص (پدر و جد پدری و وصی) ندارند

ب)برای اشخاص غیر رشید که جنون یا عدم رشد آن ها متصل به زمان صغر بوده و ولی خاص ندارند

ج)برای مجانین و اشخاص غیر رشید که جنون و یا عدم رشد آنها متصل به زمان صغر آنها نباشد

و یا اینکه دادگاه، ولی خاص را به جهت، عدم رعایت غبطه و مصلحت محجور و یا عدم رعایت امانت داری، عزل می کند.

هبه به صغیر غیر ممیز

هبه به صغیر غیر ممیز در حقوق ایران به این صورت است که اگر هبه صرفاً به نفع صغیر باشد، مانند قبول کردن مالی که به صغیر هبه شده است، نافذ است. اما اگر هبه به گونه ای باشد که نیاز به تصمیم گیری یا انجام عملی از سوی صغیر داشته باشد، مانند بخشیدن مال به شخص دیگری توسط صغیر، این اعمال حقوقی باطل است.

نکات مهم

1. قیم حق فروش اموال غیر منقول (مثل خانه و زمین) و رهن اموال غیر منقول را ندارد مگر با اجازه مقام قضایی. (مواد 1241 و 1242 قانون مدنی)
2. -قیم می تواند اموال غیرمنقول (مثل ماشین و…) که مورد نیاز نیست یا در معرض از بین رفتن است، با در نظر گرفتن مصلحت و غبطه محجور بفروشد و با پول آن مال دیگری را خریداری نماید و یا به طریق دیگر رفتار نماید (ماده 81 قانون امور حسبی)
3. از آنجائیکه قیم بر اساس ماده 1244 قانون مدنی:
4. موظف به دادن صورتحساب سالیانه در دوران قیومیت می باشد، بمنظور احراز حسن نیت قیم از وی بخواهید نسخه ای از گزارش عملکرد سالیانه خود را که مورد تایید اداره سرپرستی هم باشد، به شما ارائه دهد.
5. چنانچه قیم بخواهد مصلحت محجور را رعایت نماید، بطور مثال: مالی را ارزان تر از قیمت واقعی بفروشد و یا گرانتر از قیمت بازار بخرد و یا وقف نماید، مسلما در آینده مشکلاتی را برای صغیر بوجود می آورد.
6. کسی که حضانت صغیری را به عهده دارد، حق فروش و دخالت در امور مالی صغیر از جمله فروش آن را ندارد، و صرفا حق نگهداری اموال صغیر را دارد.

چنانچه یکی از طرفین قرارداد، مشکوک به محجوریت (صغیر، مجنون و غیر رشید…) باشد، بطور مثال: طرف قرارداد به جهت کهولت سن، رفتار و یا حرکات غیر طبیعی، داشته باشد، در این فرض…

• بدوا انعقاد قرارداد را با وی به تاخیر بیندازید.
• سپس به اداره سرپرستی و امور محجورین (دادسرای ناحیه 25 سرپرستی)مراجعه نمایید تا مشخص شود طرف مقابلتان در قرارداد، در واقع محجور است یا خیر؟

لازم به ذکر است، مراجعه به اداره سرپرستی، برای عموم مردم آزاد می باشد

در فرضی دیگر، بعضی از افراد علی الظاهر، محجور نیستند و اسامی آنها جزء اسامی محجورین، در اداره سرپرستی هم درج نشده ولکن بستگان و اقوام وی، بعداً مدعی محجوریت وی می شوند

که در این حالت، بهتر است از طرف قراردادتان، گواهی صحت و سلامت عقل و روان را بخواهید.

حکم محجوریت اشخاص، از طریق دادگاه به اداره ثبت اسناد و املاک کشور، هم اعلام می گردد.

جهت مشاوره حقوقی با وکیل حقوقی، وکیل پایه یک دادگستری با شماره های گروه وکلای حکمت 09123439500-09120170676 در تماس باشید