صدور چک بلامحل
یکی از مسائل حائز اهمیت قانونی صدور چک، صدور چک بلامحل می باشد که در این مقاله بدان پرداختیم.
صدور چک بلامحل
همانطور که میدانید صدور چک بلامحل همواره میتواند مشکل ساز باشد. امروزه به دلیل حجم بالای کاربرد صدور چک در معاملات تجاری، آگاهی از احکام صادر کردن چک بسیار اهمیت دارد.
تعریف چک
چک به برگه های مخصوصی گفته می شود که: بر عهده یک بانک معتبر برای انتقال مقدار مشخصی از پول و دارایی یک فرد به دیگری صادر می گردد.
چک را میتوان در وجه یک فرد مشخص و یا در وجه حامل صادر نمود.
صدور چک در وجه حامل همانگونه که از عنوان آن پیداست، امکان نقد کردن وجه چک را برای هر کسی که چک را پیدا کند یا به اصطلاح با خود حمل نماید، فراهم می آورد.
بر اساس ( ماده ۳۱۰ قانون تجارت ایران )، چک سندی است که:
به موجب آن صادر کننده وجوهی را که در نزد محال علیه دارد، کلاً یا بعضاً مسترد نموده و یا به دیگری منتقل می نماید.
ویژگی های چک
انواع چک
همچنین چک دارای انواع و اقسام مختلفی می باشد که هر یک تعریف مختص به خود و کاربرد مخصوص به خود را دارند که در ذیل به آن اشاره کرده ایم:
- چک های عادی:
همان چکهای معتبر در بانک های مختلف می باشند که برای نقل و انتقالات مالی از آنها استفاده می شود و در تمامی بانک ها اعتبار دارد.
- چکهای تضمینی یا تضمین شده:
چک هایی هستند که توسط بانک های خاصی طبق قانون در اختیار صاحبان حساب قرار میگیرند مانند بانک ملی ایران و پرداخت آن از سوی بانک صادر کننده تضمین شده است.
- چک های تایید شده:
چک هایی را شامل می شوند که توسط صاحبان حساب به اعتبار حساب های جاری خود صادر می گردند و پرداخت وجه آن توسط بانک های محال علیه مورد تایید قرار گرفته است.
- چک های بسته:
چک های دارای دو خط موازی بر روی خود هستند که نماد بسته بودن چک می باشد. این نوع از چک ها تنها به یک بانک یا یکی از مشتریان بانک محال الیه قابل پرداخت هستند.
- چک های مسافرتی
این چک ها در ایران اگر چه سابقه استفاده زیادی ندارند، اما برای مسافرت به کشورهای خارجی توسط بانک مرکزی صادر شده و در اختیار مسافران قرار داده می شوند.
تعریف چک بلامحل
چک بلامحل در واقع به چکی گفته می شود که محل اتکا و اعتبار برای پرداخت آن، یا از ابتدای صدور یا بعد از رسیدن تاریخ پرداخت آن وجود نداشته باشد. یا به عبارتی دیگر حسابی که چک به اعتبار و بر عهده آن صادر شده است، خالی باشد و یا به علت های قانونی مختلف مسدود شده باشد.
هنگامی که در مورد پرداخت چک، دارنده چک به بانک محل افتتاح حساب مراجعه کند و با این واقعیت مواجه شود که حساب بانکی محل تعهد از اعتبار خالی می باشد یا به هر دلیلی امکان پرداخت وجه نقد از آن حساب وجود ندارد، در این حالت به درخواست دارنده چک، گواهی عدم پرداخت آن توسط بانک مذکور صادر شده و به دارنده تحویل داده می شود. در این حالت اصطلاحا گفته می شود که چک برگشت خورده است.
چک را به همراه گواهی عدم پرداخت که (نشان دهنده برگشت خوردن چک است) میتوان توسط خود دارنده چک یا وکیل و قائم مقام او، به دادگاه برد تا در آنجا به پرونده رسیدگی شده و حکم مقتضی در خصوص نحوه پرداخت چک و یا مجازات احتمالی پرداخت کننده صادر گردد.
صدور چک بلامحل در قانون مجازات اسلامی نیز جرم انگاری شده است و برای آن مجازات هایی از قبیل حبس مادامی که پرداخت کننده چک، قادر به پرداخت باشد پیش بینی شده است.
شرایط تحقق چک کیفری
برای اینکه یک چک به عنوان چک بلامحل دارای مجازات کیفری شود، وقوع و تحقق شرایطی را که قانون مجازات و قوانینی مثل قانون صدور چک مقرر نموده اند، الزامی می باشد.
از جمله شرایطی که برای تحقق وصف کیفری درباره صدور چک بلامحل لازم میباشد:
- رسیدن موعد پرداخت چک
- عدم وجود اعتبار لازم در حساب جاریست
که از طریق صدور گواهی عدم پرداخت قابل اثبات می باشد.
نکته
تحقق جرم صدور چک بلامحل فقط در خصوص چک های عادی که به اعتبار حساب های جاری بانک ها صادر می شوند امکان پذیر است و در خصوص سایر چک ها یعنی چک های تایید شده و تضمین شده و نیز مسافرتی امکان تحقق ندارد.
علت این مسئله تضمین شدن پرداخت وجه این گونه چک ها به وسیله ی خود بانک صادر کننده آنان است.
و تنها چکی که دارای هیچ تضمینی به جز حساب شخصی پرداخت کننده نیست، چک عادی می باشد که معمولاً گواهی عدم پرداخت در مورد آن صادر می شود.
همچنین هرگاه ثابت شود که پرداخت کننده چک تمکن مالی داشته و ورشکسته نمی باشد و عمداً از پرداخت وجه چک امتناع می ورزد، این موضوع دلیل دیگری بر کیفری شدن مسئله صدور چک بلامحل است.
مجازات صدور چک بلامحل
مجازات چک بلامحل با توجه به مبلغ تعهد شده برای پرداخت در داخل چک متفاوت می باشد.
- اگر مبلغ چک ده میلیون ریال یا کمتر از آن باشد مجازات آن (حداکثر تا شش ماه حبس) است.
- اگر مبلغ آن بین ۱۰ میلیون تا ۵۰ میلیون ریال باشد مجازات آن (۶ ماه تا یکسال حبس) می باشد.
- و اگر مبلغ آن بیش از ۵۰ میلیون ریال بود مجازات آن (بین ۱ تا دو سال حبس) خواهد بود.
***همچنین در صورت عدم اعسار پرداخت کننده و متعهد به پرداخت و نیز عدم ورشکستگی او و اثبات عمدی بودن امتناع او از پرداخت وجه چک، شخص به حداکثر مجازات های بالا یعنی (یک الی دو سال حبس) محکوم میشود و این مجازات قابل تعلیق نمی باشد.
البته اصلی ترین راه معافیت از کیفر مجازات حبس، جلب رضایت طلبکار و دارنده چک و گذشت او که شاکی خصوصی محسوب می شود است.
برای آگاهی هر چه بیشتر از شرایط تحقق جرم چک بلامحل و نحوه وصول چک ها از راه قانونی، با گروه وکلای حکمت در تماس باشید.
جهت هر گونه مشاوره حقوقی میتوانید با گروه وکلای حکمت در تماس باشید. وکیل چک
