افترا یا تهمت به چه معنا است؟

شاید در جریان زندگی روزمره خود، بارها با این دو واژه مواجه شده باشیم افترا و تهمت .این دو کلمه‌ تقریباً هم‌معنی هستند و به عنوان یک رفتار توسط قانون‌گذار جرم‌انگاری شده­‌اند.ما در این مقاله با شما هستیم تا شما را با جرم افترا و مجازات آن آشنا کنیم با ما همراه باشید.

معنای افترا و یا تهمت در لغت:

معنی لغوی نسبت دروغ و کذب بکسی . تهمت و اسناد خیانت . هر چیز ناحق و برخلاف واقع.

 اگر فردی بدون دلیل و مدرک و با علم به بی‌گناه بودن یک شخص، به او جرمی را نسبت دهد، مرتکب جرم افترا شده‌ است .

افترا چیست؟

افترا یعنی نسبت ‌دادن یک جرم به دیگری با علم به بی‌گناه بودن او! وقتی می‌گوییم که «فلان شخص به من تهمت زد»، منظورمان این است که او انجام کاری را به من نسبت داد که واقعاً آن را انجام نداده‌أم . تعریف کردن افترایی که قانون منع کرده هم به همین سادگی است. اگر فردی بدون دلیل و مدرک و با علم به بی‌گناه بودن یک شخص، به او جرمی را نسبت دهد، مرتکب جرم افترا شده‌است.

برای مثال اگر شخصی در حین دعوا به دیگری بگوید «تو کیف مرا دزدیده‌ای» یا «تو قاتل پدر من  هستی»، مرتکب جرم افترا شده‌است.چیزی که در عرف به آن بُهتان نیز گفته می‌شود.

باید توجه کرد در جرم افترا فرد باید قصد داشته باشد که به طرف مقابل حتما جرمی را نسبت دهد؛ یعنی واقعاً منظورش این باشد که بخواهد بگوید تو این جرم را انجام داده‌ای .

برای این‌که بتوان گفت کسی مرتکب جرم افترا شده است، علاوه بر نسبت دادن یک عمل مجرمانه به یک شخص، رکن دیگری هم لازم است و آن رکن این است که این شخص نتواند درستی حرف خود را اثبات کند و این امر نشان دهد که فرد می‌داند طرف مقابل او بی‌گناه است.

این جرم از جمله جرائم علیه اشخاص می باشد و در واقع یک جرم مطلق میباشد و حتما نباید مقید به نتیجه باشد.

پیشنهاد ما برای شما:جرم توهین -ارکان و انواع توهین-جرم توهین به مقدسات و رهبر فعلی و مقامات دولتی

مطابق ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات:

« هر کس به وسیله اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله درج در روزنامه و جرائد یا نطق در مجامع یا به هر وسیله دیگر به کسی امری را‌صریحاً نسبت دهد یا آن‌ها را منتشر نماید که مطابق قانون آن امر جرم محسوب می‌شود و نتواند صحت آن اسناد را ثابت نماید جز در مواردی که‌موجب حد است به یک ماه تا یک سال حبس و تا (۷۴) ضربه شلاق و یا یکی از آنها حسب مورد محکوم خواهد شد. »

تبصره – در مواردی که نشر آن امر اشاعه فحشا محسوب گردد هر چند بتواند صحت اسناد را ثابت نماید مرتکب به مجازات مذکور محکوم خواهد‌شد.

در ابتدای ماده، عبارت «هر کس» استفاده شده که بیان گر  این است که این مطلب است که این جرم توسط اشخاص حقیقی قابل تصور است  نه شخصیت حقوقی(شخص حقوقی مانند شرکت ها)

وسایل ارتکاب جرم به‌ طور حصری در این ماده ذکر نشده بلکه تمثیلی است از آنجایی‌که مقنن از عبارت «به هر وسیله دیگر» استفاده نموده پس به این نتیجه میرسیم که  وسیله‌ی ارتکاب جرم چندان موضوعیت نداشته و اهمیت زیادی ندارد.

با وجود استفاده مقنن از واژه‌­های جمع اوراق و مجامع لکن متعدد بودن اوراق و مجامع ملاک نبوده و تاثیری در ان ندارد اگر اوراق نتشره یکی باشد یا بیشتر بازهم افترا صورت گرفته است و می­‌توان گفت که تعداد اوراق یا وسایل ارتکاب جرم ممکن است در نظر قاضی برای تعیین مدت یا مقدار مجازات تأثیرگذار باشد.

 تحقق جرم افترا:

1-انتساب جرم به دیگری:

(عمل مورد انتساب می‌بایست بر طبق قوانین موضوعه ایران جرم تلقی شود. نسبت‌دادن ارتكاب عملی خلاف و یا تخلف اداری نمی‌تواند افترا تلقی بشود)

2-صراحت انتساب:

(معین بودن ممكن است باعنوان کردن  ذكر نام و مشخصات او یا با اشاره و علامت صورت بگیرد)

3-ناتوانی مفتری (نسبت‌دهنده) از اثبات:

(در جرم افترا این نکته ضروری است كه اسناد‌ دهنده نتواند ادعای خود را مبنی بر ارتكاب جرم توسط شخص دیگر ثابت نماید)

نکته مهم:

ابتدائی بودن اسناد است: در اسناد جرم برای این كه افترا شناخته شود، خود بخود و ابتدائی بودن اسناد شرط مهمی است؛بنابراین نسبت‌ دادن ارتكاب جرم از سوی فردی در مقام دفاع از خود، افترا محسوب نمی‌شود.

افترا انواع گوناگونی دارد و به دو دسته تقسیم میشود:

الف) افترای قولی

ب)افترای عملی

افترای قولی چیست؟

نسبت دادن جرمی است به دیگران که به شیوه لفظی یا از طریق رسانه‌ها یا اوراق چاپی یا نطق در مجامع صورت می پذیرد.

افترای عملی (فعلی ) چیست؟

 زمانی صورت می‌پزیرد که مفتری(مرتکب جرم افترا) به قصد متهم کردن افراد، آلات و ادوات جرم را در جیب،اتومبیل،منزل، یا محل کار شخص قرار دهد؛ به‌ گونه‌ای که وجود آن آلات و ادوات موجبات تعقیب جزایی  آن فرد را فراهم نماید.

افترا در نوشتار از قبیل:

نامه ها ،مقالات ،روزنامه ،تصویرهای گرافیکی ،اصوات ضبط شده ،پخش رادیو و تلویزیون ،ایمیل و موارد مشابه ؛افترای رسانه ای (افترا از طریق وسایل ارتباطات جمعی) نامیده می شود.

 یک تفاوت اساسی که این است که در مورد افترای شفاهی شاکی می بایست آسیبهایی که به آبرو و اعتبار وی وارد شده را اثبات نمایدد،زیرا این آسیبها پایدار و مستدل نیستند .اما زمانی که شخصی مورد افترای رسانه ای قرار می گیرد،آسیبهای وارد شده به اعتبار او مفروض می باشند؛ومرجع قضایی  بدون اینکه به اثبات این آسیبها احتیاجی باشد حکم آنها را صادر نماید. 

منظور از وسیله اسناد در جرم افترا:

منظور وسایلی است كه فرد با استفاده از آن‌ها مرتکب جرم افترا میشود عبارت است از:

نوشتن ورقه های خطی یا چاپی:

البته این اوراق ، بایدبه صورت علنی باشد و حداقل باید به شخص طرف افترا(قربانی جرم) یا اشخاص دیگر ارسال گردد.

انتشار اوراق:

منظور از انتشار آن است كه، ورقه‌ مذکور بجای ارسال به طرف افترا و یا سایر مقامات رسمی، در اماکن عمومی پخش وتوزیع یا به در و دیوار نصب گردد.

نطق در مجامع:

كه بیان اظهار مطالب خلاف واقع و افترا آمیز از سوی مفتری در حضور تعداد افرادی كه بتوان آن را مجمع نامید صورت گرفته باشد.

 درج در روزنامه و جراید:

در تمام موارد مذکور فوق، فرد اسناد دهنده باید با علم و آگاهی از کذب و دروغ بودن مطالب ادعایی خود، اقدام به این عمل كرده باشد.

چونگی اثبات جرم افترا توسط شاکی :

اظهارات مورد اعتراض باید حامل یک اتهام افترا باشد:  

از نظر دادگاه جمله توهین آمیز ،جمله ای است که سبب بد نامی یا بی اعتباری فرد  بشود.یا از دیدگاه اعضای یک جامعه به این صورت متجلی گردد؛ویا جمله ای باشد که نشان دهنده دشمنی ،تحقیر واهانت یا استهزا فرد بوده و باعث آسیب رساندن به اعتبار فرد گشته است.

اظهارات مورد اعتراض می بایست به شاکی نسبت داده شده باشد:

می بایست اثبات  شود که جملات به کاربرده شده ،طبق استنباط یک فرد منطقی ،به شاکی نسبت داده شده است.خواه متهم چنین مقصودی را داشته یا خیر و نیازی نیست که مثلا در هر جمله نام شاکی برده شده باشد.

اظهارات مورد اعتراض می بایست منتشر شده باشند: 

برای پیگیری در مرجع قضایی، جملات توهین آمیزمی بایست به فردی غیر از شاکی منتقل شده باشد . هر فردی که این جملات توهین آمیز را به فرد دیگر بگوید ،آن را انتشار داده است وجرم متهم ،اتهامبه افترای رسانه ای می باشد.

اظهارات مورد اعتراضمی بایست به آبرو و اعتبار شاکی خسارت وارد کرده باشد:

اگرموضوع آسیب به اعتبار و آبروی یک فرد در مورد افترااز طریق رسانه ها موجود باشد شاکی می بایست با مدرک یا شاهد اثبات نماید که به خاطر این اظهارات افترا آمیز منتشر شده ،متحمل خسارت وزیان گردیده است.

در ادامه بخوانید:نشر اکاذیب

مجازات جرم افترا:

مواد 697 تا 700 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات به جرم انگاری افترا پرداخته است.

مجازات های پیش بینی شده ازجمله مواردی که موجب حد می باشد یا حبس (ماده 697 یک ماه تا یک سال)(ماده 698 دوماه تا دوسال)(ماده 699شش ماه تا سه سال)(ماده 700 از یک تا شش ماه) و یا مجازات شلاق تا 74 ضربه(قاضی بین یک تا هفتاد و چهار ضربع مخیراست و الزامی برای تعیین حداکثر ندارد)

مواردی که موجب حد است، مانند جرم «قذف» می باشد. حد از جمله مجازات­‌هایی است که شارع مقدس برای عضی از جرایم خاص از قبیل قوادی، زنا ، لواط و… پیش‌بینی نموده است که میزان مجازات, نوع و موجب آنها کاملاً مشخص بوده و قابل‌تخفیف و تبدیل،تعویق و تعلیق نمی باشند. یکی از جرایم مستوجب حد «جرم قذف» است.

قذف مطابق ماده 245 قانون مجازات اسلامی عبارت است:

«از نسبت‌ دادن جرم زنا یا لواط به شخص دیگری، هر چند مرده باشد». بنابراین جرم قذف نیز خود نوعی افترا می باشد و ازآنجایی‌ که زنا یا لواط ازجمله جرایمحدی و سنگین بوده و شارع مقدس، آنها را مهم تلقی می­‌نماید، پس نسبت‌ دادن آن به فرد دیگری نیز کاری ناشایست و  ناپسند بوده و خود جرمی مجزا از افترا محسوب می­‌شود.